İslâm mezhepleri içerisinde, Sünnî ekolün iki temel mezhebinden birini teşkil eden Eşʻarîlik, İslâm inancını savunma misyonu yüklenen kelâm ilmine dair ortaya koyduğu görüşler ve problemleri çözmede kullandığı yöntemlerle İslâm düşüncesinin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Eşʻarî kelâmı hicrî II. ve III. asırda kelâmın en önemli konularından birini oluşturan, günümüze kadar da güncelliğini koruyan ilâhî sıfatlar problemi ve bu problem etrafında cereyan eden “âlem anlayışı, nedensellik, halku’l-Kur’an, kader” gibi meselelerde özgün fikirler ortaya atmıştır. Bu çalışmada kelâm ilmi açısından büyük öneme hâiz meseleleri sistematik bir şekilde ele alan ve bir paradigma inşâ eden Eşʻarî âlimlerin ilâhî sıfatlar bağlamında bireysel olarak fikirsel değişimi, süreç içerisinde mezhebin fikirsel değişimi ve metot farklılıkları ortaya konulmuştur. Bunu yaparken de ilâhî sıfatlar konusunun her bir ayrıntısına ve farklı mezheplerin görüşlerine çok fazla yer vermeden, şahıslar üzerinde derinleşerek Eşʻarîlerin düşünsel sürecini yansıtmaya dayalı bir metot kullanılmıştır. Metinler arasındaki farklılık ve değişimi mukâyese edebilmek için cümleler titizlikle tercüme edilmiş ve düşünsel süreç yansıtılmaya çalışılmıştır. Çalışmada metin analizi, karşılaştırma ve söylem incelemesi yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma, bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır: Giriş kısmında çalışmanın konusu, önemi, kapsamı, metodu ve kaynakları ele alınmıştır. Birinci bölümde, Eşʻarîliğin değişim sürecinin fikrî arka planı, kültürel ve sosyo-politik süreç, tasavvuf ve felsefe etkileşimi işlenmiş; ikinci bölümde, sıfatların taksimi ve sıfatlarla ilgili kavramların değişim süreci tespit edilmiştir. Üçüncü bölümde ise zât-sıfat ilişkisi, ahvâl teorisi, kelâmullah, isim-müsemmâ ilişkisi ve ilâhî sıfatların mâhiyeti bağlamında sem’î (haberî) sıfatlar, Eşʻarî kelâmı perspektifinden ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylece Eşʻarî kelâmının farklılıkları ve değişim/düşünsel süreci tespit edilmiş ve mezhebin bütüncül resmi ortaya konulmaya çalışılmıştır.
| Yazar: | MUHAMMED MUSTAFA SANCAR |
| Tür: | Doktora |
| Üniversite: | İstanbul Üniversitesi |
| Danışman: | PROF. DR. ÖMER AYDIN |
| Yayın Yeri: | İstanbul |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 307 |
| URL: | https://tez.yok.gov.tr |
