Kelâmcılar, çok çeşitli öznel olaylarla ilgilenmiş ve bunlardan nesnel sonuçlara ulaşmayı hedeflemişlerdir. Havâtır kavramı da kelâmcıların ele aldıkları tikel/öznel durumları ifade eden kavramlardan biridir. Bu kavram, kelâmcılar tarafından ilhâm, vesvese, fikir, tedebbür, kelâm-ı hafî, teemmül ve hadîsu’n-nefs gibi öznel kavramlarla da ifade edilmiştir. Havâtır, bir insanın içinde gerçekte bulunmayan bir şeyin hızlıca var olması ve hemen ardından yok olması olarak tarif edilmiştir. Kelâmcılar havâtır kavramını bilginin kaynağı olarak görmemekte ancak bilginin oluşmasındaki ilk aşama olarak ele almaktadırlar. Havâtırın rahmani ve şeytani olmak üzere iki boyutu vardır. Bunlardan biri insanı Allah’a yaklaştıracak şeyleri, diğeri ise ileride cezayı hak etmeye sebep olacak işleri telkin etmektedir. Kişi, bu iki hâtırın söylemlerini ancak akıl vasıtasıyla ayırt edebilir. Havâtır konusu kelâm ilminde gerek sorumluluk gerek bilgi konusu bağlamında, insanın psikolojik yapısı açısından ele alınmakta ve davranışlara etkisi bakımından incelenmektedir. Ayrıca farklı disiplinlerin ortaya koyduğu havâtır yorumları da kavramın incelenmesinin ve kavrama ilişkin disiplinler arası farklılıkların ve benzerliklerin ortaya konulmasının başlıca sebepleri arasında yer almaktadır.
| Yazar: | Büşra Nur HATİPOĞLU YAKUT |
| Yayın: | İslam Tetkikleri Dergisi |
| Cilt: | 12 |
| Sayı: | 1 |
| Sayfa: | 187 – 216 |
| Tarih: | 2022 |
| DOI: | 10.26650/iuitd.2022.1023433 |
| ISSN: | 2717-6967 |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuislamtd/issue/69380/1023433 |
