İslam kültür geleneğinde ekollerin birbirilerini tekfir etmesi oldukça yaygın bir ötekileştirme biçimidir. Farklı teolojik yaklaşımların beslediği bu zeminde farklı ekoller bu teolojik enstrümanı yoğun biçimde kullanmışlardır. Gazzâlî’ye gelindiğinde tevile konu olan bir konuda ve tevilleri sebebiyle tarafların birbirlerini tekfir etmeleri teolojik olarak hoş karşılanmamış ve bir sınırlamaya gidilmek durumunda kalınmıştır. Günümüzde de ötekileştirmede bir araç olarak kullanılmaya devam eden tekfir, özellikle selefi ekollerin harc-ı alem kullandıkları bir enstrümandır. İslam kelam geleneğinde, tekfir olgusunun temelinde ekollerin iman algılarından kaynaklanan bir sorun alanı olduğu görülür. Bu yüzden tekfir basit bir ötekileştirme olmayıp dinî, hukukî ve iktisâdî sonuçları da olan bir söylem olarak varlığını korumuştur. Kavram İslamî olanı olmayandan ayıran bir sınır ifadesidir. Kendisini hak din olarak sunan bir öğretinin başka din mensuplarından ayırmayı ifade eder. Fakat sürecin ilerleyen safhalarında yapı içi bir ötekileştirmede de araç olarak kullanılmış görünüyor. Müslüman olmayanlara karşı bir belirteç niteliği taşıyan iman, ilk nesilden itibaren gerek fikrî gerekse fiilî düzeyde entelektüel düzeyde bir ötekileştirmenin de İslam inananları arasında ortaya çıkaran bir neden olmuştur. Siyaset arenasındaki çekişmeler kıyasıya rekabeti ortaya çıkarmış, bu da şiddetin dozunu artırmıştır. Ortaya çıkan tabloda tekfir mezheplerin teşekkülünde birincil rol üstlenmiştir. İlk kuşak Müslümanlardan itibaren süreçte hiç eksik olmamış, tarihin bazı dönemlerinde ise bu ötekileştirme hız kazanmıştır. Temelde teolojik ve epistemolojik bir problem görüntüsü veren tekfir, süreçte siyasal ve sosyal bir nitelik de kazanmıştır. İslam inanç ekolleri arasında dinî tolerans ve çoğulculuğa yaşam imkânı vermeyen tekfir algısı, önemli oranda tek doğrucu bir teolojik algının alana hâkimiyetinde de etkili olmuştur.
| Yazar: | Bayram ÇINAR |
| Yayın: | Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi |
| Cilt: | 10 |
| Sayı: | 20 |
| Sayfa: | 615 – 647 |
| Tarih: | 2021 |
| DOI: | |
| ISSN: | 2146-7900 |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/gifad/issue/64106/915629 |
