Bu çalışma, hicrî III–V. yüzyıllarda, Muʿtezile ile Eşʿariyye kelâmcılarının olağanüstü fenomenlere yaklaşımlarını, olağan – olağanüstü
karşıtlığı ekseninde yapılmış olan bir sınıflandırma çerçevesinde incelemektedir. Bu taksime göre kelâmcılar olağanüstü fenomenleri;
(i) olağanüstü – doğaüstü fenomenler (mucize, keramet, irhâs, meʿūnet, istidrâcve ihânet), (ii) olağanüstü – doğaüstü görünümlü olağan – doğal fenomenler (sihir, illüzyon, tılsım ve kehanet) ve (iii) olağanüstü – doğal fenomenler (mıknatısın demiri çekmesi vb.) şeklinde ele almaktadır. Kelâmcıların olağanüstü fenomenlere dair incelemeleri ve yürüttükleri tartışmaların salt entelektüel bir faaliyet olmadığı, aksine onların İslam dinine giriş kapısı olan peygamberlik ile peygamberliğin yegâne ispat yolu olan mucizeyi ispatlamayı amaçladıkları, tebliğin temel iddiasıdır. Tebliğ iki kısımdan oluşmaktadır. Olağanüstü ve doğaüstü fenomenlere ilişkin birinci kısımda, Muʿtezile ve Eşʿariyye’nin, bir fiilin mucize sayılabilmesi için gerekli gördükleri şartlar, süreç içerisindeki dönüşümleriyle birlikte ortaya konarak neye mucize denileceği belirlenmeye çalışılacak, ayrıca bu iki ekolün irhâs ve keramet gibi diğer olağanüstü – doğaüstü fenomenlerin gerçekliği ve mucize ile farklılaştığı hususlara dair yürüttükleri tartışmalar ele alınacaktır. Buna göre iki ekolün mucizenin peygamberlere özgülüğü ve bu doğrultuda mucize dışındaki olağanüstü fenomenlerin gerçekten olağanüstü sayılıp sayılamayacağı noktasında farklı düşündüklerine dikkat çekilecektir. Tebliğin ikinci kısmında, olağanüstü – doğaüstü görünümlü olmakla birlikte gerçekte olağan – doğal olan sihir, şaʿbeze (el çabukluğu), tılsım ve kehanet gibi fenomenler hakkında, Muʿtezile ve Eşʿariyye’nin ihtilaf noktalarına odaklanılacaktır. Muʿtezilîlerin, peygamberlik hakkında şüpheye mahal vermemek için bu tür fenomenleri olağan ve doğal olana indirgemek suretiyle açıklama eğiliminde oldukları; Eşʿarîlerin ise, Allah’ın kudreti yönünden konuya yaklaşarak bu fenomenlerin olağanüstü – doğaüstü sayılması için aklî bir imkânsızlığın bulunmadığını kabul ettikleri ileri sürülecektir.
| Yazar: | Muhammed Emin Efe |
| Sempozyum Başlığı: | 11-13. YÜZYIL İSLAM DÜŞÜNCESİNDE FİZİK TEORİ MODELLERİ: KURAM VE YÖNTEM – FATAP Bilimsel Merak ve Fiziksel Gerçeklik Teori ve Pratik Arasında İslam Düşüncesinde Fiziksel Açıklamalar Sempozyumu |
| Yer: | İstanbul |
| Yayıncı: | İLEM |
| Tarih: | 2023 |
| Sayfa: | 34-35 |
| ISBN: | |
| URL: | https://fatap.net/ |
