3/9. yy.’da Basra’da ortaya çıkan Nusayrî-Alevîlik bâtınî karakterli Şiî mezheplerden biridir. İnkişâfından 20. yy.’a kadar geçen sürede Nusayrîler birbirinden farklı devletlerin yönetimi altında varlıklarını devam ettirmişlerdir. Her bir yönetimin Nusayrîlere karşı dini ve politik yaklaşımı farklı olmakla birlikte bu farklılık Nusayrîlerin inançlarını yaşama ve aktarmaları konusunda farklı usuller belirlemelerine sebep olmuştur. Bu doğrultuda bâtınî bilginin Nusayrî olmayanlardan gizlenmesi yani takiyye yapmak mezhebin dini bir prensibi olarak kabul edilmiştir. Bu sebeple fırkanın önde gelen şeyhleri tarafından kaleme alınan kutsal kitapların sirkülasyonu tarikat mensupları ile sınırlı kalmıştır. Modern dönemde Nusayrîlik hakkında ulusal ve uluslararası düzeyde pek çok eser kaleme alınmıştır. Türkiye’de Nusayrîlik ile ilgili yapılan çalışmaların pek çoğunda, Nusayrîliğin gizli bir cemaat örgütlenmesine sahip olması, sözlü kültüre dayanması, yazılı kaynaklarının yetersiz olması gibi sebeplerle Nusayrî inanç, öğreti ve teolojisini analiz etmenin güç olduğuna yönelik ifadeler yer almaktadır. Nusayrî inancının bâtın ilmi doğrultusunda şekillenmiş olması inancın öğretilerinin Nusayrî olmayanlar tarafından anlaşılmasını güçleştirmiştir, denilebilir. Nusayrî-Alevîlik ile ilgili en temel eserlerin yayınlandığı günümüzde “şifahi geleneğe dayandığı ve kaynak yetersizliği” şeklindeki ifadelerin gerçekliğinin olmadığı ise muhakkaktır. Bu makalede Nusayrî öğretiye son şeklini veren Ebû Saîd Meymûn b. Kâsım et-Taberânî (ö. 426/1034)’ye atfedilen Risâletü’l-zuhûr ve-’l-butûn (Görünme ve Gizlenme Risalesi) ve el-Mesâil el-hâss (Özel Meseleler) isimli eserler kapsamlı bir analize tâbi tutulacaktır. Bu doğrultuda tasavvuf dilinde Hakk’ın varlığının çeşitli şekillerde zuhur etmesi demek olan tecellî’nin Nusayrî Alevîlikte nasıl ve ne şekilde anlaşıldığı konusu ele alınacaktır.
| Yazar: | Reyhan ERDOĞDU BAŞARAN |
| Yayın: | İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi |
| Cilt: | 11 |
| Sayı: | 1 |
| Sayfa: | 550 – 563 |
| Tarih: | 2022 |
| DOI: | 10.15869/itobiad.1025708 |
| ISSN: | 2147-1185 |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/itobiad/issue/68190/1025708 |
