İnsanın yaratılışı ilmî, dinî, felsefî bağlamda geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemini korumaktadır. İlk insanın ortaya çıkışı ve yeryüzü serüveninin mitolojik anlatımlarda, beşeri inanışlarda ve ilahi dinlerin kutsal metinlerinde de yer aldığı ve Âdem kavramının semantik incelemesinde tarih boyunca yeryüzüyle ilişkilendirildiği gözlemlenmiştir. Çoğunlukla erkek egemen bir anlatı etrafında şekillenen ilk insanın yaratılışı konusu, kadın öncelikli anlayışa dayalı bazı görüşler de içermektedir. Modern dönemlerde Darwin’in evrim teorisi anlayışına Tanrı’nın müdahalesi olmaksızın insanın kendiliğinden oluştuğu şeklinde yeni bilimsel kuramlar eklenmiştir. Bu bağlamda evrenin ve insanın yaratılış serüveni bilimsel olarak nasıl açıklandığına ve Kuran-ı Kerim ayetleri ışığında İslam âlimlerinin konuyla ilgili görüşlerine yer verilmiştir. Evrenin ve insanın ortaya çıkışı ile ilgili yaratılışçı (teistik) evrim görüşünün günümüz anlamında daha açıklayıcı bir teori olacağı kanaatine ulaştık. Kur’an’da Hz. Âdem veya ilk insan ile ilgili olarak geçen ayetler incelendiğinde, biri ilk insan olarak sayabileceğimiz ve cinsiyetinin erkek veya kadın olması problem oluşturmayacak bir modeli, ikincisi de kendisine peygamberlik verilen ve sorumlu tutulan insan modeli olan Hz. Âdem’i ifade ettiği gözlemlenmiştir. Ancak bu farklılığın İslâmî sahada yapılan çalışmalarda dikkate alınmadığı, özellikle Âdem öncesi insanlar konusunun geleneksel İslam anlayışı tarafından bu noktada modern bilimle çelişkili görüşler ortaya konulduğu anlaşılmıştır. Bu noktalar dikkate alınarak yaptığımız çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde ilk insan özelinde Hz. Âdem ve kıssasında geçen kelimelerin sözlük ve terim anlamları ele alınmakta, tarihte öne çıkan toplum ve medeniyetlerde “Âdem” kavramının semantik anlamı üzerinde durulmaktadır. Daha sonra kronolojik olarak ilk insan tasavvurlarının mitolojide, beşerî dinlerde ve Allah tarafından vahiy gönderilmiş topluluklardaki anlayış süreci ele alınmış yaşadığımız dünya merkezli bir yaratılış düşüncesi sunulduğu görülmüştür. İkinci bölümde ise Hz. Âdem kıssasının yaratılışçılık, evrim teorisi ve teistik evrim anlayışları çerçevesinde geliştirilen bilimsel verileri ışığında mukayesesi yapılmaktadır. Evrim anlayışının yaratılışın bir alternatifi olup olmadığı noktasında tahlil yapılarak Kur’an ayetleri ışığında teistik evrim anlayışının mümkün olduğu ve ilk dönem İslam âlimlerinden bazılarının bu konuda olumlu görüşler sundukları tespit edilmiştir. Üçüncü bölümde daha çok konu ile ilgili İslam literatüründeki rivayetlerin bilgi değerine ilişkin yorumları ve tahlilleri değerlendirilmektedir. Tarihi süreçte kronolojik olarak yazılan şerh eserlerden faydalanılarak ilgili rivayetlerin ele alınış biçimleri incelenmiştir. Hz. Âdem kıssasında yer alan bazı kavramların, geleneksel yorumlarına güncel veriler ışığında eleştirel görüşler sunmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak ilk insan konusunda geçmişten günümüze kadar geliştirilen görüş ve yorumların çözüm üretmeye matuf bir amaç taşıdığı, ancak hala tam anlamıyla bir açıklamada bulunulamadığı anlaşılmaktadır. Bu anlamda konu tek bir anlatım üslubuna indirgenemeyeceği ve bu nedenle farklı düşünenlerin olumsuz olarak eleştirilemeyeceği kanaatine vardık. Kelam ilmi çerçevesinde yaptığımız bu çalışmada, ayetler ve hadisler ışığında tevhit anlayışını koruyacak nitelikte bir üslup benimsenmiştir.
| Yazar: | ÜMİT ELSÖZ |
| Tür: | Doktora |
| Üniversite: | Selçuk Üniversitesi |
| Danışman: | PROF. DR. HÜSEYİN AYDIN |
| Yayın Yeri: | Konya |
| Tarih: | 2022 |
| Sayfa: | 247 |
| URL: | https://tez.yok.gov.tr |
