Bu makale İbn Sînâ’nın Tanrı’nın varlığına dair delilinin “mümkünün iki ucundan biri ötekine bir sebeple baskın gelir” şeklindeki büyük öncülü etrafında klasik dönemde yürütülen tartışmalara odaklanmaktadır. Makalede öncelikle İbn Sînâ’nın yaklaşımıyla yeter sebep ilkesi ve imkânın tanımı ardından Fahreddin er-Râzî ve Şemsüddin es-Semerkandî’nin yaklaşımıyla ontolojik baskınlık (et-teraccuh, er-ruchân) meselesi ele alındı. Bu bağlamda baskınlığın imkân sınırında kalıp kalamayacağı tartışıldı. Ardından Râzî’nin yeni bir mesele haline getirdiği “ontolojik evleviyet” kavramı tanıtıldı ve evleviyet tipleri ayrıştırıldı. Mümkünün bir sebebe ihtiyaç duymaksızın, zatı gereği varlığa veya yokluğa evlâ olup olmadığı incelendi. Zorunlu, imkân ve imkânsızlık dışında, varlığa evleviyet ve yokluğa evleviyet modalitelerinin düşünülüp düşünülemeyeceği tartışıldı. Sonraki kısımda ise Semerkandî’nin ontolojik evleviyetle ilgili belirlediği pozisyonlar tanıtıldı ve onun bu pozisyonlara ilişkin değerlendirmeleri incelendi. Semerkandî’nin seyyal mümkünlerin bizatihi yokluğa evlâ olduğu, bazı mümkünlerin ise daha az şarta bağlı olarak kolay gerçekleştiği için yokluğa evlâ olduğu, bazı mümkünlerin ise daha sık gerçekleştikleri için varlığa evlâ olduğu görüşünü savunduğu tespit edildi. Son bölümde ise Semerkandî’nin tercihlerinin imkân, sebeplilik, çelişmezlik ve üçüncü halin imkânsızlığı ilkeleri çerçevesinde ne anlama geldiği tartışıldı.
| Yazar: | Eşref Altaş |
| Yayın: | Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi |
| Cilt: | 8 |
| Sayı: | 2 |
| Sayfa: | 1-31 |
| Tarih: | 2022 |
| DOI: | 10.12658/Nazariyat.8.2.M0189 |
| ISSN: | 2148-8088 |
| URL: | https://www.nazariyat.org/sayilar/cilt-8-sayi-2/esref-altas-evleviyye |
