Yazarımızın tam adı Şemsüddîn Muhammed b. Eşref el-Hüseynî es-Semerkandî’dir.O, hicri 7./13 asrın sonları ve 8./14. asrın ilk çeyreğinde yaşamış ve h. 722 yılında vefat etmiş önemli bir Türk-İslâm düşünürüdür. Semerkandî felsefe, mantık, matematik, münâzara, ve astronomi gibi alanlarda önemli eserler vermiş çok yönlü bir ilim insanıdır. Varlık, insan aklının erişebildiği en genel kavramdır; fikir yürütmeye gerek kalmadan anlaşılabildiği için birçok düşünür tarafından apaçık ve zorunlu bir kavram olarak değerlendirilmektedir. Tüm bunlara rağmen varlık, çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Semerkandî, varlığın “oluş” olarak tanımlanmasını daha uygun görmektedir. Her mevcûd, mâhiyet ve vücûd elementlerinin bileşiminden oluşmaktadır. Mevcûdları oluşturan vücûd unsuru, tüm varlıkların ortak yönünü; mâhiyet unsuru ise varlık türlerini birbirinden ayıran özel konumunu ifade etmektedir. Mâhiyetler, mevcûdların bir bileşenini temsil eden ontolojik bir karaktere sahip olmasının yanında varlıkların hüviyetini ifade eden, insan bilgisini ya da evrensel bilim yapmayı olanaklı hale getiren epistemolojik bir karaktere de sahiptir. Varlık-mâhiyet ayrımı, Tanrı’yı temellendirebilmek ve Tanrı-evren ilişkisini tasavvur edebilmek için geliştirilen önemli bir doktrindir. Varlığın mâhiyete ekli olma problemi, varlık-mâhiyet ilişkisiyle ilgili tercih edilen düşüncenin bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Semerkandî’ye göre mevcûdlar, varlık sıfatında ortak oldukları halde mâhiyetkonusunda farklılık arz etmektedir. Ortaklığın söz konusu olduğu varlık, farklılığın görüldüğümahiyetten başka bir şey olması gerektiğinden dolayı varlık mâhiyetin aynısı ya da bir parçası olamaz. Semerkandî, varlığın mâhiyete ekli olma problemine yönelik ileri sürülençeşitligörüşleri, eleştirel bakış açısıyla inceledikten sonra varlığın mâhiyete ekli olduğu görüşünü kanıtlamaya yönelik kendi özgün delilini ortaya koymaktadır. O, bir nesnenin mâhiyetinin varlığından başka bir şey olduğunu ve mantıksal olarak mâhiyetin varlıktan önce geldiğini savunan kavramcı bir yaklaşım benimsemektedir. Semerkandî’nin varlık-mâhiyet ayrımını bütün varlık tarzlarına teşmil etmesi nedeniyle vâcip ve mümkün, varlıkta her bakıma örtüşen “mütevâtı’ ortak” olarak tezahür etmektedir.
| Yazar: | Tarık TANRIBİLİR |
| Sempozyum Başlığı: | Cukurova 7th International Scientific Researches Conference |
| Yer: | Adana |
| Yayıncı: | İKSAD |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 133-134 |
| ISBN: | 978-625-7464-18-5 |
| URL: | https://www.iksadkongre.net/ |
