Abbasi iktidarı, İslam tarihinin diğer iktidarlarına göre uzun bir zaman dilimini oluşturduğundan dolayı siyasi, askeri, dini, sosyal, iktisadi ve kültürel sahalarda İslam toplumunun tarihsel tecrübesi bakımından önemli bir yere sahiptir. Aynı şekilde Abbasilerin iktidarda olduğu bu zaman dilimi içerisinde toplumu ve hilafeti etkileyen pek çok önemli hadise meydana gelmiştir. Bunlardan bir tanesi Abbasilerde önemli bir dönem olarak karşımıza çıkan Sâmerrâ 221-279/836-892 döneminde hilafeti zor durumda bırakan ve aynı zamanda tehlike arz eden isyan: büyük çiftliklerde çalıştırılmak için Güney Irak’a getirilen Doğu Afrika kökenli Zencilerden gelmiştir. Ağır şartlar da çalıştırılan bu Zenci kölelerin hürriyetlerine kavuşma ve kötü çalışma şartlarından kurtulma arzuları, kendisinin Hz. Ali soyundan geldiğini iddia eden ve iktidarı ele geçirme gibi bir arzusu olan Ali b. Muhammed’in bu isteği ile birleşince büyük bir isyan meydana gelmiştir. 255/869 yılında başlayan bu isyan tam 14 yıl sürmüştür. Zenci isyanı İslam tarihi içerisindeki konumu ve gerek kitlesiyle gerekse birden fazla mezhebi unsuru içerisinde barındırmasıyla meydana gelen diğer isyanlardan ayrılmaktadır. Ali b. Muhammed Hz. Ali soyundan geldiğini iddia etmiş ve kendisi aslen Zenci olmasa da büyük çiftliklerde çalışan Zencileri bir kitle haline getirerek isyan başlatmıştır. Zenci lideri bu isyanın hazırlık aşamasında etrafında insan toplayabilmek ve daha sonrasında da kitlesini motive edebilmek için Şiîliğe ve Haricîliğe ait bazı söylemsel unsurları kullanmıştır. Zeki ve karizmatik bir lider olarak tanımlayabileceğimiz Ali b. Muhammed dini ve mezhebi unsurları kullanırken yeri, zamanı dikkate almış ve muhatap olduğu kitlenin ihtiyacını göz önünde bulundurarak pragmatik bir yaklaşım sergilemiştir. Ali b. Muhammed’in isyanın başından sonuna kadar kullandığı tek bir mezhebi sloganı olmadığı için Zenci isyanı herhangi bir mezhebi saikle ortaya çıkmış isyanlardan biri olarak değerlendirilememektedir. Ancak bu isyan mezhebi unsurların bir isyanı motive etme, meşru bir zemine yerleştirme ve sürdürmede ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
| Yazar: | SÜMEYYE ULU |
| Tür: | Yüksek Lisans |
| Üniversite: | Ankara Üniversitesi |
| Danışman: | DOÇ. DR. MUZAFFER TAN |
| Yayın Yeri: | Ankara |
| Tarih: | 2022 |
| Sayfa: | 166 |
| URL: | https://tez.yok.gov.tr |
