Müslümanlık ile Zındıklığı Ayırt Etmenin Ölçütü -Faysalu’t-tefrika beyne’l-İslâm ve’z-zendeka-
İslam’ın erken dönemlerinden itibaren müslümanlar arasında baş gösteren siyasi veya entelektüel ihtilaflar ve ayrışmalar, mezhepleşmenin doğurduğu taassupla birlikte tekfîrci bir söylemin de yaygın olarak kullanılmasına yol açmıştır. Kendisi de bu tekfîrci söylemden nasibini aldığı anlaşılan Gazzâlî (ö. 505/1111), Faysalü’t-tefrika beyne’l-İslâm ve’z-zendeka’da tekfîrci söylemin psikolojik ve teolojik nedenlerini tespit etmeyi; iman ile küfür arasındaki sınırın ne olduğu,…
İmam Gazzâlî’nin el-İktisâd fi’l-İ’tikâd’ı bağlamında kelâm ilminde küllî kaideler
Her ilimin onu o yapan ana ilkeleri vardır ve ilgili meselelere o ilkeler çerçevesinde yaklaşılmaktadır. Aynı şekilde kelâm ilminin de birtakım ana ilkeleri ve dolayısıyla kelâmcıların zihninde bu ilkelere dayanan bir kelam anlayışı vardır. Bu doğrultuda telif edilen kelâmî eserlerde söz konusu ilkeler bazen açıkça ifade edilmişken bazen de satır aralarında bulunmaktadır. Bu tezde el-İktisâd…
Gazzâlî’nin düşünce sisteminde nübüvvet
Gazzâlî’nin gerek nübüvvet konusundaki özgün yaklaşımları gerekse nübüvvetle ilgili meselelerin eserlerindeki yaygınlığı göz önünde bulundurulduğunda onun nübüvvet konusuna verdiği önem açıkça görülür. Daha önce farklı çalışmalar Gazzâlî’nin nübüvvete dair fikirlerini betimleyici bir şekilde veya felsefenin doğrudan bu konudaki etkisi bakımından ele almıştır. Bu tezde ise Gazzâlî’nin düşüncelerinin bütünü dikkate alındığında onun nübüvvete dair fikirlerinin nasıl…
Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine
Dinî metinlerde Tanrı hakkında pek çok niteleme ve tasvir söz konusudur. Bu tasvirlerden bir kısmı antropomorfizm (insanbiçimci) ve cismânîyet içeren ifadelerdir. Söz konusu ifadelerin Tanrı’ya tatbik edilip edilmeyeceği gerek Yahudi ve Hristiyan gerekse İslam Düşüncesi’nde tartışma konusu olmuştur. Bilindiği üzere teistik dinlerin metinlerinde Tanrı’ya el, yüz, ayak, görmek, işitmek vs. gibi cismâniyet içeren birtakım organlar…
Selefîyye ve Kelâmcılar Arasında Yöntemsel Tartışmalar
İslâm düşünce tarihinde ortaya çıkan iç ve dış kaynaklı düşünce problemlerini, İslâm’ı savunmak adına çözüme kavuşturmak için farklı ilmi disiplinler ortaya çıkmıştır. Bu ilmi disiplinlerden her biri önemli fonksiyon icra etmekle beraber kullandıkları yöntem ve metotların farklı olmasından dolayı bazen birbirine yönelik eleştirilerde bulunmuşlardır. Bu bağlamda öncelikli olarak i‘tikādî konularda akla yer vermeyerek istidlal ve…
Enigma ve Paradigma Arasında Nedensellik, Batı ve Biz
Toplumsal hayatın idamesi temel olarak toplumsal değerlere dayanır. Ancak bu değerlerin tezahürü de yine toplum içinde gerçekleşir. Buna göre toplumsal bir varlık olarak insanoğlunun kendisini gerçekleşmesi toplum içinde mümkün olup toplum dışı insan, felsefî anlamda “insan” değildir. Ancak toplumsal ilişkiler ağında kendisini gösteren insanî durumla, yaratılış gayesine ilişkin ahlakî değerler billurlaşır ve bir toplumsal paradigma…
Tehâfütüt-Tehâfüt -Gazzâlî’ye Reddiye-
Gerek İbn Rüşd gerekse öteki İslam filozoflarını, Gazzâlî’nin katı bir tutum içinde suçladığı gibi, İslam’dan çıkmış, küfre düşmüş kişiler olarak görmek onların eserlerini dikkatle okuyan bir kimse için pek mümkün görünmemektedir. İslam filozofları ve kelâmcılar, her iki grup da, İslam’ın inanç ilkelerini temellendirme amacıyla yola çıkarlar, ancak birinciler ikincilere göre daha akılcı bir yol izlerler….
Faysalu’t-Tefrika -İslam’da Tekfir Söyleminin Temellerine Dair-
Elinizdeki Faysalu’t-Tefrika Beyne’l-İslâm ve’z-Zendeka başlıklı eser, Gazzâlî merkezli bir nevi “dinî gruplar sosyolojisi” yapmaya, bazılarını tekfir ederek din dışı ilan etme, bazılarını da yaptıkları yorum (tevil) nedeniyle “ötekileştirme”ye yönelik dilin temellerini anlama çabasıdır. Eserin ilk bölümünü oluşturan “İslam’da Tekfir Söyleminin Temellerine Dair” başlıklı makalemizde, günümüzde tefrika ve zındıklık kavramlarını kullanarak toplumsal ötekileştirme ve felsefe karşıtlığının…
İslâm’da Kurtuluş Gazzâlî Ekseninde Bir İnceleme
İslâm dininde kurtuluş düşüncesi dünya ve âhirette gerçek mutluluğu sağlama hedefi üzerine bina edilmiştir. “İslâm’da Kurtuluş” ismini taşıyan bu eserde İslâm dininin kurtuluş felsefesi ünlü İslâm âlimi Ebû Hâmid el-Gazzâlî’nin (ö. 505/1111) yorumuyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Buna zemin hazırlamak üzere öncelikle “Kurtuluş” kavramı türevleriyle beraber tahlil edilmiş, sonrasında ise kavramın Kur’ân-ı Kerîm ve hadislerdeki kullanımlarına işaret edilmiştir. Gazzâlî örneği ve özelinden hareketle ve…
Kutbüddinzâde İznikî’nin Hulûd-ı Küffâr Meselesinde Gazzâlî Savunusu
Kutbüddinzâde İznikî (öl. 885/1480), Sadreddin Konevî’nin (öl. 673/1274) Miftâhu’l-gayb’ının şarihi olması sebebiyle Ekberîliği Osmanlı’da temsil eden önemli âlim-sûfî şahsiyetlerden biridir. Bu şerhinin yanı sıra rüya tabiri, bitin yaratılma hikmetinin ahlâkî-işârî yorumu gibi birçok konuda eser ve risale kaleme almıştır. Bu risalelerden birini ise hulûd-ı küffar meselesine ve Gazzâlî’nin bu konudaki görüşlerinin savunusuna ayırmıştır. Bu risaleyi…
- 1
- 2