Eşarî Akāid Literatüründe Selçuklu ve Osmanlı Medreseleriyle Özdeşleşen İki Eserin Karşılaştırılması (Cüveynî Ve Îcî’nin Akāid Metinleri Üzerine Bir Tahlil)
İslam düşünce tarihinde mezhepleri belirli olgulara göre incelemek öne çıkmaktadır. Bu araştırmada, akāid metinlerini merkeze alarak mezhebi gelişimi, akāid eserleri üzerinden okumak amaçlanmaktadır. Eş‛arîliği merkeze alarak bu mezhebin akāid literatürünü genel hatlarıyla belirleyip iki Eş‛arî akāid eserini merkeze almaktayız. İncelediğimiz bu iki akāid metni Selçuklu ve Osmanlı medreseleriyle özdeşleşmiş eserlerdir. Cüveynî’nin el-Akīdetü’n-Nizâmiyye’si ve Îcî’nin el-Akāidü’l-Adudiyye’si…
Britanya’daki Genç Sünnî Müslümanların Dini Otoriteye Karşı Tutumu
Britanya’daki tüm Müslüman toplumu için tek bir dini otoritenin olmaması, etnik ve mezhepsel farklılıklara bağlı olarak pek çok dini otoritenin oluşmasına neden olmaktadır. Britanya’daki Müslüman topluluklar genelde etnik ve mezhepsel kimlikler etrafında kümeleştiklerinden ötürü camileri ve dini otoriteyi de buna göre oluşturmuşlardır. Bu makale, Britanya doğumlu genç Sünnî Müslümanlar için dini otoritenin ne olduğunu araştırmaktadır….
İngiltere’de Selefilik Hareketine Sufi Gelenekçi Akımların Karşı Duruşu
İngiltere’deki azınlık topluluklar arasında en fazla nüfusa sahip olan Müslüman toplumun kendi içinde mezhebi unsurların etkin olduğu bir gerçekliktir. Son çeyrek yüzyılda özellikle küresel çapta adından sıklıkla bahsettiren Selefilik hareketinin İngiltere’de yaşayan Müslümanlar üzerine etki ettiği bilinmektedir. Temel hedefleri arasında inanç ve ibadetler açısından standart bir Müslüman yapısı oluşturmak isteyen Selefilik hareketi, özellikle İngiltere’de dünyaya…
Nidâ’dan Takiyye’ye: Nusayrî-Alevî İnancında Nidâ ve Takiyye Uygulaması
İnanç esaslarının, imamet konusunda aşırı görüşleri benimsemesiyle bilinen Gālî fırkalarla benzerlik göstermesi sebebiyle Nusayrîlik, Gulât-ı Şîa’dan addedilmektedir. Ali b. Ebû Tâlib’in ilah olduğu veya Allah’ın Hz. Ali’de hulûl ettiği şeklindeki Gālî fırkalar tarafından benimsenen birtakım bâtınî izahatlar, klasik Nusayrî eserlerde de tezahür etmiştir. Ancak Nusayrî kuramcıları Allah’ın zatı, mahiyeti ve onun insanlara görünür olması konusunda…
Hâricî ve İbâzî Literatüre Dair Bir Kavram Tespit Denemesi
İslam düşünce tarihinin ilk oluşumlarından biri Hâricîlerdir. Onlar ilk olarak Sıffin’de tahkim hadisesi üzerine Hz. Ali’den ayrılmış daha sonra ise kendi aralarında ihtilaf ederek bölünmüşlerdir. Onların kimi kılıç kalkan taraftarı olup kendilerinden olmayanlara karşı son derece sert ve katı bir yolu benimserken, kimi de daha mutedil bir yaklaşım içerisinde olmuştur. Özellikle marjinal bir grup olarak…
Cumhuriyet Dönemi Mezhepler Tarihi Yazıcılığında Yeni Arayışlar: Yusuf Ziya Yörükân ve İçtimaiyatçı Yaklaşım
Cumhuriyet dönemi, mezhepler tarihçiliğinde ilk akla gelen isimlerden biri, Yusuf Ziya Yörükân’dır. O, mezhepler tarihinin bilim hüviyeti kazanması için önemli katkılarda bulunmuştur. Yaşamını ilmî mücadeleye adamış olan Yörükân, mezhepler tarihçiliğinin yanında dinler tarihi, kelam, felsefe, hadis ve İslam tarihi ile ilgilenmiş çok yönlü fikir adamıdır. O, mezhepler tarihi araştırmalarında içtimaîyatçı ve karşılaştırmalı yöntemin öncülerindendir. Mezhepleri,…
Şeyh Müfîd’in Ebû Tâlib’in Dinî Konumuna Dair Görüşleri
Bu makalede, İmâmiyye Şîası’nın önemli âlimlerinden biri olan, İmâmiyye kelâmına aklı dâhil eden ve Usûlî geleneği başlatan Şeyh Müfîd’in Îmânu Ebî Tâlib adlı eseri bağlamında –mezhepler arası bir tartışma konusu olan- Ebû Tâlib’in dinî konumu ele alınmıştır. İlk olarak söz konusu risalenin müellifi olan Şeyh Müfîd’in hayatı, ilmî şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci…
Tetkîk-i mesâhif ve müellefât-ı şeriyye meclisi’nde kelâm ve islâm mezhepleri eserleri
19. yüzyılın ikinci yarısında matbaanın etkin kullanılması ile birlikte Osmanlı Devleti’nde birçok eser telif edilmiş, çok sayıda gazete ve mecmua çıkarılmıştır. Bunun yanında Batı’da Arap harfleriyle basılmış çok sayıda eser de Osmanlı ülkesine getirilmiştir. Dönemin siyasî hareketliliği yanında Osmanlı tebaasındaki farklı ulusların talep ve isyanları, yönetim açısından çeşitli sıkıntılar doğurmuştur. Bu sıkıntılar neticesinde devlet, matbuatı…
Mezhebî taassubun hadis yorumuna etkisi
Taassub bir düşünce tarzı olmaktan çok bağlanma tarzıyla ilgili bir durumdur. Taassub her mezhep ve zümrede görülebilir. Hz. Peygamber’e ait olmayan sözlerin Hz. Peygamber’e isnad edilmesinin önemli sebeplerinden biri de mezhebî saik ve taassuplardır. Kaynağını dinden alan bir otoriteyi ifade etmesi sebebiyle hadis ve sünnet; idareciler, mezhepler ve çeşitli zümreler tarafından suistimal edilmeye çalışılmıştır. Bazı…
Muhammed Muhammed el-Medenî’ye Göre İslam Mezheplerinin İttifâk ve İhtilâfında Kat’iyyât ve Zanniyyâtın Rolü
Ortak ideale giden yolda araç edinilen fikir, savunulan düşüncenin temel esaslarının olduğu gibi bütün gerçekliğiyle anlaşılıp anlatılmasına ihtiyaç duyar. İdeal edinilen gelecekte olması gereken veya arzulanan bir şey, biraz da geçmişte var olanın bütün çıplaklığıyla kritik edilip bütüncül bir biçimde sistematize edilmesiyle inşa edilir. Bu uğurda geçmişin birikiminde doğru kabul edilen esaslar ve içerikleri, daha…