Tanrı’nın Varlığını Kanıtlamanın (İsbât-ı Vâcib) Kelâm Bilgi Teorisindeki Yeri: Kādî Abdülcebbâr Örneği
Tanrı’nın varlığı kanıtlama (isbât-ı vâcib) kelâm ilminin diğer tüm meselelerin kendisine dayandığı en başta gelen gayesidir. Kelâmcıların özelliği inşa ettikleri bir bilgi teorisi ekseninde bunu ortaya koymaya çalışmalarıdır. Kelâmda mevcut, ma’dum, kadîm, muhdes, cevher, araz gibi ontolojik kavramların daha genelde bilinenler (malumat) kümesinin unsurları olmasından da anlaşılacağı üzere kelamcılar Tanrı’nın varlığı konusunu bilgiye konu olmak…
Mâtürîdî’de Vahyin, Bireyi ve Toplumu İnşası
Yetkin bir mütekellim olmasının yanında hacimli bir tefsir eseri de bulunan İmam Mâtürîdî’nin (ö. 333/944) bireyin ve toplumun temel meseleleriyle yakından ilgilendiği düşünülmektedir. Mâtürîdî bireyin ve toplumun inşasının en baştan sağlam bir zemin üzerine kurgulanmasını hedeflemiştir. O, öncelikle “küçük âlem” şeklinde isimlendirdiği insanın bireysel hayatını şekillendirecek olan ve doğuştan ona yüklenen fıtrata dair özellikleri ve…
Mâtürîdî’nin Te’vîlât’ı Çerçevesinde Kur’ân’da Varlık Türleri Arasındaki Üstünlük Meselesi
Kur’ân-ı Kerîm’de insan, melek ve cin gibi çeşitli mahluk türlerinden bahsedilmektedir. Yaratılış maddeleri açısından farklılıkları bulunan bu varlıklar içinde insana özel bir paye yüklendiği görülmektedir. İlk insanın yaratılışı kemal bulduğu zaman, Allah Teâlâ’nın meleklere secde etmeyi emretmesi, bir başka âyette ademoğullarının yüceltildiğini bildirmesi ontolojik bir üstünlük düşüncesini ortaya çıkarmaktadır. En güzel surette yaratılan insanın diğer…
Şemseddîn es-Semerkandî’nin Epistemolojisinde Kesin Bilginin Kaynakları
Bilginin mahiyetinin ne olduğu ve kesinliğe nasıl ulaşılacağı sorusu kelâm ve felsefe disiplini ile meşgul olan âlimlerin zihnini meşgul etmiştir. Bu doğrultuda bilginin tanımı ve çeşitleri hakkında pek çok teori öne sürülmüştür. Özellikle kesin bilgiye nasıl ulaşılacağı sorusuna cevap arayan düşünürler, zihinde oluşan suretleri, vakıaya mutabık olup olmama durumlarını dikkate alarak tasnif etmiştir. İlgili taksimlerin…
Sa’duddîn et-Teftâzânî’nin Ahiret Hayatına Dair Görüşleri
Temel inanç esaslarından biri olan ahirete iman konusunun, Sa’duddin et-Teftâzânî tarafından nasıl anlaşıldığını incelemeyi hedefleyen bu çalışmada, ölümden hemen sonra gerçekleşecek olan hayat ve delilleri ele alınarak, ahiret evresinde yaşanacak aşamalardan bahsedilmiş, kıyâmet ve alâmetleri ile ilgili görüşlere ise yer verilmemiştir. Ayrıca Ehl-i Sünnet ve Mu’tezile gibi mezheplerin yine filozofların ahiret hayatına dair görüşlerinden bazılarını…
İlahi Takdir ve Yardımın Sünneti Açısından Kur’an-ı Kerim’de Bedir Gazvesi
Şahsî varoluşa dair tasavvurla, kâinata ve tarihe dair tasavvur, başka bir deyişle inanç ile bilgi, bilim ve tarih arasındaki yakın irtibat sebebiyle Kur’an-ı Kerim’in tarihî anlatımları ancak sahih İslâm itikadı zemininde sıhhatli okunabilir. Bilhassa Aydınlanma tecrübesi sonrası materyalist, pozitivist, tabiatçı, mekanist ve seküler kabullere dayanan Batı metafiziğinin yoğun tesiriyle, Kur’an-ı Kerim’i, Sünnet’i ve İslâm ilim…
Şeyh Müfîd’in en-Nüketu’l-İ‘tikadiyye Eserindeki İ‘tikadî Görüşleri
İslam kelâmının ana kaynaklarının incelenmesi ve bu kaynaklardaki kelâmî görüşlerin ortaya çıkartılması kelâmî problemlerin kökenine inilmesine, daha doğru anlaşılmasına ve dolayısıyla da çözümüne katkı sağlamaktadır. Bu açıdan bakıldığında kelâmî fırkaların esas görüşlerini ana kaynaklarından öğrenmek önemlidir. Böylece zamanla siyasi ve tarihi şartlarla değişikliğe uğramış veya yeni bir söylemle ortaya çıkmış bazı düşüncelerin mensubu olduğu düşünceyle…
Bâtınî Yorum Stratejilerine Karşı Mu’tezile’nin Kur’an Savunusu
Kur‘an‘ın anlaşılması ve yorumlanmasına dair çalışmalar vahyin inzalinden beri devam etmektedir. Onun yorumlanmasına ilişkin iyi ve gayretli çabalar olmakla birlikte yorum sınırlarını zorlayan art niyetli çalışmalar da eksik olmamıştır. Söz konusu bâtınî yorumstratejilerinin hiçbir gramatik/dilsel, bilimsel, rasyonel, şeffaf ve hesabı verilebilir olmaktan uzak olmaları, karşı tarafta daha rasyonel, daha tutarlı, daha bilimsel ve şeffaf metodoloji…
Mâtürîdî’nin Yorum Yönteminde Rasyonel Teoloji -Enbiyâ Ve Hac Sûreleri Bağlamında
Kur‘an‘ın anlaşılması ve yorumlanmasına dair çalışmalar vahyin inzalinden beri devam etmektedir. Vahyin yorumlanmasında belli kriterlerin olmasına her zaman dikkat edilmiştir. Bununla vahyin öznel, bâtınî, işârî şekillerde anlaşılmasının önüne geçilmesiamaçlanmıştır. Düşünce geleneğimizde genelde iki farklı yorum yönteminden söz edilebilir. Bunlardan ilki rivayet tefsiri olurken diğeri dirayet tefsiri şeklindedir. Mâtürîdî hem dirayet ekolünün hem de ehli rey…
Allah’ın Varlığı ile İlgili Klasik Dönem İslamî Deliller
Bu çalışmada Mütakaddimin kelâmından Mütaahhirin kelâmına geçişte Tanrı kanıtlamaları-nın ilk biçimlerine yeri verilmektedir. Çalışma boyunca Wensick’in Muslim Creed adlı çalışma-sında eksik bırakılan bazı kısımlara göndermede bulunulmakta, bu bağlamda kelâm düşüncesin-deki deliller konusuna ilişkin üç düşünce ekolü arasında karşılaştırmalar yapılmaktadır. Bunlar-dan ilki akılcı argümanı tamamen reddeden ve Allah’ın varlığının ancak vahiy (sem‘) yolu ile bili-nebileceğini iddia…