Bu çalışmada, İmam Mâtürîdî’nin (öl. 333/944) varlık görüşü hakkında bilgi içeren güncel araştırmaların değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Mâtürîdî’nin Kitâbü’t-Tevḥîd adlı eserinin varlık bölümü üzerinde yapılan çalışmalarda, onun kozmoloji düşüncesi konusunda dört farklı sonuca ulaşılmıştır. Bunlar onun “herhangi bir evren teorisini ön plana çıkarmadığı”, “atomcu”, “tabiatçı” ve “arazcı” olduğu şeklindedir. Bu çalışmanın amacı öncelikle Mâtürîdî’nin varlık görüşünü konu edinen çalışmalarda ulaşılan sonuçları incelemek ve daha sonra bu konuda neden farklı sonuçlara ulaşıldığını irdelemektir. Zira aynı Kitâbü’t-Tevḥîd üzerinde yapılan çalışmalarda dört farklı sonuca ulaşılması ilginç ve dikkat çekici bir durumdur. Bu bağlamda söz konusu farklı sonuçların sebeplerini ortaya koymak önemlidir. Yaptığımız değerlendirmede bu çalışmalarda nasıl bir yöntem izlendiği tespit edilecek ve Mâtürîdî’nin kozmoloji görüşü hakkında ulaştıkları sonuçlara göre kategorize edilecektir. Ayrıca, ulaşılan sonuçlar tablo halinde de sunulacaktır. Yapılan çalışmalar tetkik edildiğinde daha çok Kitâbü’t-Tevḥîd’in varlık bölümü bağlamında bir sonuca varılmaya çalışıldığı görülmektedir. Ayrıca bu çalışmalarda Nesefî’nin (öl. 508/1115), Tebṣıratü’l-edille eserinin Mâtürîdî’nin varlık görüşü hakkındaki yorumlamalarından da yararlanılmıştır. Ancak buna rağmen farklı değerlendirmeler ortaya çıkmıştır. Bazı çalışmalarda bu farklılaşmanın, Bekir Topaloğlu’nun (Allah rahmet etsin) Kitâbü’t-Tevḥîd’in varlık bölümünü tahkik ve tercüme ederken tercih ettiği kavramlardan kaynaklanabileceği ifade edilmiştir. Nitekim Ömer Türker “Kitâbü’t-Tevḥîd’in Türkçe Tercümesinin Tenkidi” adlı çalışmasında, eserin varlık konusunun da dâhil edildiği bazı pasajlar hakkında tercüme önerilerinde bulunmuştur. Benzer şekilde Tahir Uluç’un eserin tahkik ve tercümesine dair “Kitâbu’t-Tevhîd’in Tahkikli Neşri ve Açıklamalı Tercümesi’ne Dair Bazı Mülâhazalar” adlı bir çalışması da bulunmaktadır. Ayrıca o, Kitâbü’t-Tevḥîd’i felsefî literatürü ve müellifin kendi orijinal bakış açısını dikkate alarak tercüme etme gayretinde bulunmuştur. Bu tercüme 2021 yılında, Topaloğlu’nun bazı kavram kullanımına dair eleştirilerini de içeren dipnotlar ile yayımlanmıştır. Ancak elbette farklı değerlendirmelerin ortaya çıkmasını tahkik ve tercüme problemlerine indirgemek doğru olmaz. Kitâbü’t-Tevḥîd metninin dilinin anlaşılmasının zor olması aynı zamanda Mâtürîdî’nin diğer evren teorilerini de çağrıştıran kullanımlarının bulunması da sebeplerden biridir. Nitekim atomcu olmasının muhtemel olduğu yönünde kanaat belirten Mehmet Bulgen, “al-Māturīdī and Atomism” adlı makalesinde Mâtürîdî’nin kozmoloji görüşünün tespiti konusunda onun varlık görüşünün sistematik olmaması haricinde de bazı zorluklar bulundurduğunu ifade eder. Onun varlık alanına dair; cevher, araz ve cisim gibi kavramları farklı anlamlarda kullanabildiğini belirtir. Bu durum Mâtürîdî’nin tabiatçılık ve atomculuk teorilerinden hangisini benimsediği hakkında net bir karara varmayı zorlaştırmaktadır. Zira farklı evren teorilerini ve bu evren teorilerine dair kavramları kendi teolojik sistemine entegre ederek kullanmış ve böylece daha esnek bir yaklaşım benimsemiş görünmektedir. Dolayısıyla bu gibi sebeplerle Kitâbü’t-Tevḥîd’in varlık bahsi üzerinde çalışma yapan araştırmacıların farklı sonuçlara ulaştıkları söylenebilir.
| Yazar: | Hümeyra Sevgülü Haciibrahimoğlu |
| Sempozyum Başlığı: | 2. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu: Bildiri Özetleri Kitabı |
| Yer: | Ankara |
| Yayıncı: | Oku Okut Yayınları |
| Tarih: | 2022 |
| Sayfa: | 107 |
| ISBN: | 9786057129444 |
| URL: | https://sempozyum.okuokut.org/tsbs/article/view/77 |
