İslâm düşüncesinde “irade” konusu temel olarak ilahî irade, insan iradesi ve ilahî iradenin insan özgürlüğüne etkisi çerçevesinde tartışılmaktadır. Bu makalede Allah’ın sıfatları içerisinde ayrı bir öneme sahip bulunan ilahî irade konusu ele alınmıştır. Kelâm ilminde irade, Allah’ın emirlerinde ve fiillerinde tamamen hür ve özgür olduğunu ifade eden bir yetkinliktir. Nitekim görünür âlemde iradeyle nitelenen kişi zorlama ve baskı altında değildir, eylemlerini kendi isteğine göre tercih edebilmektedir. İlâhî sıfatlar içerisinde irade ise mümkün alternatiflerden (makdûrât) birinin tercihi ve onun meydana gelme zamanının tahsisini ifade eder. Allah’ın mürid olduğunu ittifakla kabul eden kelâm bilginleri arasında iradenin ezelîliği, kötüye taalluku, Allah’ın irade ettiği her şeyin aynı zamanda O’nun emri ve rızasına uygun olması hususunda görüş ayrılığı bulunmaktadır. Ehl-i sünnet kelâmcıları, her şeyin Allah’ın iradesi çerçevesinde ortaya çıktığına dair Kur’ân’da yer alan güçlü vurguyla uyumlu bir irade anlayışı ortaya koymaya çalışırken Mu‘tezile ise Allah’ın bir fiili olarak gördüğü iradeyi adalet ilkesi içerisinde ele almıştır.
| Yazar: | Hikmet YAĞLI MAVİL |
| Yayın: | Diyanet İlmi Dergi |
| Cilt: | 57 |
| Sayı: | 1 |
| Sayfa: | 277 – 316 |
| Tarih: | 2021 |
| DOI: | |
| ISSN: | 2822-2261 |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/did/issue/60830/846142 |
