Seyfeddin el-Âmidî (ö. 631/1233) İslam düşünce tarihinde tahkîk adı verilen dönemin en önemli düşünürlerinden biridir. Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1210) ile aynı dönemde yaşaması ve onun felsefî görüşlerini eleştirisi, kelâm ve felsefe arasında kurduğu özel terkip onu incelemeyi gerekli kılmaktadır. Âmidî’de ele alınması gereken hususlardan biri de onun atomculuk ve hilomorfizm arasında durduğu yerdir. Ebkâru’l-efkâr ve Gâyetü’l-merâm adlı geç dönem eserlerinde, bu konudaki görüşünü tespit etmeye yarayacak kadar malzeme mevcuttur. Âmidî bu eserlerde özellikle Mu‘tezile’nin itimad ve tevlîd teorilerini incelediği ve eleştirdiği yerlerde cismin yapısı ve işleyişine dair bazı görüşler ortaya koymuştur. Elbette bu verileri onun düşünce serüveni, bu yolda uğradığı duraklar ve muhatapları bağlamında ele almak ayrıca diğer eserleri ile de denetlemek daha sağlıklı bir sonuç verecektir. Âmidî bu bağlamda gerek kendi görüşü istikametinde gerekse de karşıt teorileri eleştirmek için pek çok tikel örnek de getirmektedir. Su ve civa dolu bir kabın yoğunluğu, suyun donması, eğik ve düşey hareket, ipteki gerilim, taşın ateşle karşılaşması, kenarları kıvrılmış demir bir tabakanın suda yüzmesi, direğin bir payanda ile dik tutulması, okun hareketi, sinirlerin kemikleri hareket ettirmesi, yüzüğün hareketi, bu örnekler arasında sayılabilir. Bu çerçevede Âmidî başta hareket olmak üzere zaman, mekân ve nedenselliğe dair de bazı tercihlerini ortaya koymaktadır. Bu sunumda öncelikle Âmidî’nin düşüncesi ve bunun içinde onun tabiat teorisine dair bazı genel bilgiler verilecektir. Sonrasında ise yukarıda bahsedilen örneklerden hareketle onun mezkur tabiat teorileri arasındaki konumu üzerinde durulacak ayrıca verilen örneklerin yöntem bakımından değeri de tespit edilmeye çalışılacaktır.
| Yazar: | Birgül Vargeloglu- Osman Demir |
| Sempozyum Başlığı: | 11-13. YÜZYIL İSLAM DÜŞÜNCESİNDE FİZİK TEORİ MODELLERİ: KURAM VE YÖNTEM – FATAP Bilimsel Merak ve Fiziksel Gerçeklik Teori ve Pratik Arasında İslam Düşüncesinde Fiziksel Açıklamalar Sempozyumu |
| Yer: | İstanbul |
| Yayıncı: | İLEM |
| Tarih: | 2023 |
| Sayfa: | 13 |
| ISBN: | |
| URL: | https://fatap.net/ |
