İslam düşünce geleneğinde mezheplerin tarihsel hafızaları muhatap veya muhalif oldukları ekollerden etkilenmektedir. Eş‛arîliğin tarihsel sürecinde Mu‛tezile ile olan ilişkisi, mezhebi hafıza ve bunun neden olduğu algının tezahürleri üzerinden ilerlemektedir. İmam Eş‛arî’nin kırklı yaşlarında Mu‛tezile’den ayrılmasıyla başlayan süreç, iki mezhebi sürekli karşı karşıya getirmiştir. Bu araştırma, Mısır-Şam bölgesinde Eş‛arîliğin Mu‛tezile’yi algılayış biçimini, Seyfüddîn el-Âmidî üzerinden değerlendirmeyi amaçlamaktadır. İslam Mezhepleri Tarihi araştırmalarında kullanılan şahıslar üzerinde derinleşme prensibini merkeze almaktadır. Çünkü, Âmidî’nin Mısır-Şam Eş‛arîliği çerçevesinde kendine has bir konu-ma sahip olması Mu‛tezile eleştirileri-ni daha da önemli hale getirmekte-dir. Âmidî, incelediği pek çok konu-da Mu‛tezile’nin görüşlerine yer verip çoğu kez eleştirmekte bazen de doğ-ru bulmaktadır. Eleştirilerinde kimi zaman genelleyerek Mu‛tezile olgu-sunu öne çıkarırken bazen de isim isim Mu‛tezilî bilginlere yer vermektedir. Âmidî’nin Mu‛tezile’ye yönelik eleştirilerinin başında bilgi kuramına dair meseleler gelmektedir. Mu‛tezilî akılcılığına karşı felsefi bir akılcılığı öne çıkarmaktadır. Âmidî’nin Mu‛tezile’ye yönelttiği eleştirilerinin ikinci ana sahası kelâmî konular üzerinedir. Bu gerilimin temelinde ise Allah tasavvuru yatmaktadır. Âmidî’nin Mu‛tezile’ye yönelik eleşti-rileri felsefi birikiminden, Eş‛arî kim-liğinden ve özgün ilmi yaklaşımından beslenmektedir.
| Yazar: | Abdullah Ömer YAVUZ |
| Yayın: | e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi |
| Cilt: | 15 |
| Sayı: | 1 |
| Sayfa: | 157 – 192 |
| Tarih: | 2022 |
| DOI: | 10.18403/emakalat.1108346 |
| ISSN: | 1309-5803 |
| URL: | http://www.emakalat.com/tr/pub/issue/70553/1108346 |
