İbn Ebu’l-Hadîd’e Göre Hz. Ali’nin Siyasî Kişiliği
Bağdat Mutezilesi’nin Hz. Ali’yi (ö. 40/661) diğer sahabîlerden üstün gördüğü bilinmekte-dir. Özellikle ekolün önde gelen isimlerinden Ebû Cafer el-İskâfî (ö. 240/854) ve Ebü’l-Kâsım el-Kabî’nin (ö. 319/931) bu konuyu eserlerinde ilmî bir üslupla ele aldıkları ve uzun-ca tartıştıkları anlaşılmaktadır. Ekolün son temsilcilerinden olup “Mutezile’nin Allâmesi” unvanıyla tanınan İbn Ebü’l-Hadîd (ö. 656/1258) de onların izinden gitmiş, Hz….
20. Asırdan Günümüze Usûlî İmâmiyye-Nusayriyye İlişkisi
Usûliyye ile Nusayriyye, on iki imamcı İmâmiyye Şîası’nın iki ayrı koludur. Bu iki kol arasındaki ilişkinin 4./10. asrın sonlarından 14./20. asrın ikinci çeyreğine uzanan yaklaşık bin yıllık zaman diliminde neredeyse tamamen koptuğu gözlenmektedir. İlişkinin kopma noktasına varması, Nusayriyye’nin iç ve dış dinamiklere bağlı olarak dinî, kültürel ve siyasî alanlarda yaşadığı trajik gerilemeyle yakından alakalıdır. Nusayriyye,…
Büveyhîler Döneminde İmâmiyye-Mutezile İlişkisi
Büveyhîler dönemi (320-454/932-1062), İmâmiyye-Mu‘tezile yakınlaşmasının zirveye ulaşmasına tanık olmuştur. Bunun başlıca sebepleri arasında rasyonel düşüncenin revaç bulması, sosyo-politik ve sosyo-kültürel şartlar, Mu‘tezile kökenli İmâmî âlimlerin etkisi ve Mu‘tezile’nin Ehl-i Sünnet tarafından dışlanmasını saymak mümkündür. Bu dönemde Büveyhîler öncesi dönemden farklı olarak Usûlî İmâmiyye üzerindeki Mu‘tezilî etki daha derin ve kalıcı olmuştur. Usûlîler birçok konuda Mu‘tezile’den…
Eş‛arîliğin Şam Bölgesinde Yayılma Süreci
Tarihsel süreçte İslam düşünce ekolleri tek tip bir bütüncüllüğe sahip değillerdir. Bundan dolayı mezhepler mekân ve zamanın değişmesi, muhataplık ilişkileri gibi çeşitli etkenlere bağlı olarak farklılaşmalar gösterebilirler. Sünnîliğin ana mezheplerinden birisi olan Eş‛arîlik, Irak coğrafyasında ortaya çıktı. Farklı bölgelere yayılan Eş‛arîliğin Şam coğrafyasında nasıl ve ne şekilde tezahür ettiği bu araştırmanın ana problemini oluşturmaktadır. İlk…
Hanbelî Düşüncede Eleştiri Ahlâkı (İbnu’l-Hanbelî Örneği)
İslam düşünce tarihinde beşerî yapılar olarak ortaya çıkmış mezheplerin diğer düşünce ekolleriyle etkileşim halinde olduğu bilinir. Bu minvalde mezhepler diğer yapılara yönelik olarak eleştiri mekanizmasını yoğun bir şekilde kullanmıştır. Mihne sonrası Ahmed b. Hanbel’in (ö. 241/855) karizmasının ciddi bir şekilde artması, talebelerinin onun fikirlerini yazması ve Hallâl’ın (ö. 311/923) bu malzemeyi bir araya getirmesiyle mezhep…
Alevî Geleneğe Mensup Ocak ve Gruplar Hakkında Yapılacak Araştırmalarda Dikkate Alınması Gerekli Bazı Hususlar
Öncelikle belirtilmelidir ki, çalışmamızın başlığında yer alan ocak kelimesi, ocak sistemine dayalı geleneksel yapıyı; grup kelimesi ise şehirleşmeyle birlikte ortaya çıkan yeni yapıyı ifade etmektedir. Geçmişte her biri mensup olduğu ocak ismiyle anılan, bugün itibariyle ise daha çok Alevî nitelemesi kullanılan ocak ve gruplar, ülkemizde ve dünyada yaşanan gelişmelere bağlı olarak özellikle 1990’lı yıllarda görülen…