Sırrı Paşa’nın Şerhu’l-Akāid Tercümesi’nin Cüz’î İrâde Meselesi Örneğinde Analizi
Bu makalede Giritli Sırrı Paşa’nın (1844-1895) Şerhu’l-Akāid Tercümesi analiz edilmektedir. Makalede öncelikle Sırrı Paşa’nın entelektüel arka planı ve diğer eserlerine değinilerek tercüme tarihsel bağlamına yerleştirmeye çalışıldı. Özellikle mütercimin kelâm tasavvurunu yansıtan mukaddime kısmına dikkat çekildi. Mâtürîdî kelâmına dair klasik bir metnin on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı okuyucusu için Şerhu’l-Akāid’in diğer şerh ve haşiyelerindeki farklı yorumları içerecek…
İslam Siyaset Düşüncesi (Kişiler-Metinler II) Necmeddin et-tarsûsî Örneği
İslam siyaset düşüncesinin ve literatürünün zengin olmadığı ve kısır bir karaktere sahip olduğu şeklinde eleştiriler dile getirilmektedir. Her ne kadar kısıtlı miktarda siyaset metinleri var olsa da Müslüman geleneğinde siyaset paradigmasına dair yeni arayışların/çalışmaların yapıldığı da bilinmektedir. Esasında özgün siyasi projeler/metinler geliştirebilmek için üzerinde bulunduğumuz geleneğin birikiminin doğru bir şekilde değerlendirilmesi ve eleştirisinin yapılması gerekmektedir….
Babanzâde Ahmed Naîm’ı̇n Kelâm Anlayışının Epı̇stemolojı̇k Temellerı̇
Babanzâde Ahmed Naîm, yaşadığı dönemde İslam inanç ve değerlerini savunmak adına hem temel itikadi konulara dair yazılar kaleme almış hem de dönemin aktüel konuları arasında yer alan kadınların toplumsal kimliği ve tesettürü; birden çok kadınla evlilik, ahlakın imkân ve boyutları, kavmiyetçilik vb. dini-toplumsal meselelerde görüşlerini ortaya koymuştur. Esasen bütün bunları dönemin diğeraydınlarının birçoğunda da görmek…
Ebü’l-Hasan el-Eş’arî’nin Kelâm Sisteminde İnsan Fiilleri
Ebü’l-Hasan el-Eş’arî Sünni kelâm’ın kurucu isimlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. İlmi ve entelektüel serüveni oldukça dikkat çekmektedir. Orta yaşlarına kadar Mu’tezile geleneği içinde yer alırken önemli bir fikri değişim yaşayarak ehl-i hadisin ve daha sonra kurumsal yapısını kazanan Sünni kelâmın önemli temsilcisi olmuştur. Bu bakımdan Eş’arî ve onun kelâm sistemi iyi anlaşılmadan sünni paradigmayı doğru…
Ebü’l-Yüsr Muhammed El-Pezdevî’nin Hz. Âdem’in Peygamberliği Meselesine Yaklaşımı
Hanefî-Mâtürîdî geleneğe bağlı ilim sahibi âlim bir aileden gelmesine rağmen kimliği ve kitapları hakkında oldukça az araştırma yapılan kelâmcılardan biri de Ebü’l-Yüsr Muhammed el-Pezdevî’dir. Pezdevî, peygamberlik kurumunu, beşerî, sosyal ve içtimaî bir gereklilik olarak görmektedir. Pezdevî, peygamberlikle ilgili olarak diğer kelâm kitaplarında pek tartışılmayan Hz. Âdem’in peygamberliği meselesini tartışmış, Mu’tezile’den bazılarının onun peygamber olmadığı yönündeki…
Ecelin Değişkenliği Düşüncesinin Naslardaki Referansları
İnsan ecelinin mahiyeti tartışılagelen bir konu olmuştur. Yoksulluk, hastalık, kazâ ve savaş gibi arızî durumların insanın yaşamına olumsuz yansıdığı; sağlık, huzur ve refahın ise olumlu yansıdığı bilinmektedir. İnsanın yaşama süresinin sünnetullah kapsamındaki biyolojik, toplumsal ve diğer yasa ve şartlarla kuşatılması, yaşlılık dönemine kadar yaşamada tercih ve etkisinin bulunduğunu düşündürmekte, bu da bireyin kaderci anlayıştan sıyrılarak…
Allah’ın Adaleti ve Sünneti Bağlamında Günümüz Toplumsal Helâkının İmkânı
Allah, gelecek nesilleri korumak adına kötü eylem ve söylemlerden vazgeçmeyen toplumları helâk edeceğini ve bunun sünneti olduğunu vurgular. Her ne kadar tarihte bu sünnete uygun olarak helâk edilen toplumlar olsa da Hz. Peygamber’in gönderilmesi ile Allah’ın bu yasasının değişmiş olacağını söyleyen düşünürler olmuştur. Dolayısıyla günümüzde helâk tarzının değiştiği ve bundan sonra toplumsal bir helâkın olmayacağı…
Mu‘tezile Kelâmında Ahiret Halleri (Eskatoloji): İbnü’l-Melâhimî Örneği
İnsanın ölümü ile birlikte başlayan kabir hayatında ve sonrasında ahirette meydana gelecek olaylar semʻiyyât başlığı altında ele alınmıştır. Semʻiyyât ilkesi, ilâhiyyât ve nübüvvât ilkeleri ile birlikte kelâm ilminde “usûl-i selâse” den biri olup; meleklere iman ve ahirete iman konularını kapsar. Makalede ahiret hayatının ilk aşaması olan kabirdeki sorgu ve sonrasında insanın ahirette yaşayacağı olaylara dair…
Din – Felsefe Tartışmaları Bağlamında Osmanlı Tehâfüt Geleneği -Mûsâ Kâzım Efendi Örneği-
Bu makalede Gazzâlî’nin İslâm filozoflarını eleştirmek amacıyla yazdığı Tehâfütü’l-felâsife adlı eserinin ismiyle özdeşleşen ve bir din-felsefe tartışmasına dönüşen Tehâfüt geleneği içinde son dönem Osmanlı âlimlerinden Mûsâ Kâzım Efendi’nin yeri incelenecektir. Bu çerçevede din-felsefe tartışmalarının İslâm dünyasındaki seyri kısaca ele alınarak Tehâfüt tartışmalarına zemin hazırlayan gelişmelere değinilecek, Gazzâlî ve İbn Rüşd’ün karşılıklı eleştirilerine yer verilecek ve…
Mu‘cizenin İmkân ve Delâleti: Bâkıllânî Örneği
Bu makalede Bâkıllânî’nin (ö. 403/1013) mu‘cize konusunu temellendirmesi ele alınmıştır. Bilindiği gibi mu‘cize, kelâm ilminde nübüvvetin ispatı ile ilgili olarak ilk akla gelen yöntemdir. Mu‘cize ile desteklenen peygamberin haberi bu sayede âhâd haber olmaktan çıkar ve mütevatir derecesine yükselir. Eş‘arî sistem içerisinde mu‘cize konusunu ilk defa ele alıp detaylı bir şekilde inceleyen ve mu‘cize hakkında…