Hümanizmin tarihsel olarak gerilediği varsayımına dayanan, Aydınlanmacı aklın ve seküler bilimsel rasyonalitenin kendi kendini düzenleyen ve teleolojik olarak yapılandırılmış ilerlemeci fikrine karşı çıkan posthümanizm, insanı tarihsel olarak diğer yaşam formlarının üzerinde ve kontrolünde konumlandıran kültürel temsilleri, güç ilişkilerini ve söylemleri inceleyip eleştirir. Posthümanizm ayrıca insanların benzersiz yaratıklar olduğu fikrini içeren insan istisnacılığını ve insanların doğal dünyayı kontrol etme hakkına sahip olduğu düşüncesini savunan insan enstrümantalizmini reddeder. Posthümanizm barındırdığı bu içerikle, insanın irade özgürlüğüyle ilgili ciddi problemler yol açmaktadır. İnsanın ahlaki bir varlık olduğu gerçeğini kendisiyle test ettiğimiz en önemli araçlardan birisi olan irade, posthümanist söylemde ahlaki olduğu kadar ontolojik statüsünü de kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Transhümanizm ise biyoteknoloji, nanoteknoloji, sanal gerçeklik teknolojileri, yapay zekâ, robotik ve siborg teknolojileri yoluyla insanın süper zekâya, süper organlara ve süper uzun ömre ulaşmasını hedefleyen bir hareket olarak temayüz etmektedir. Her ne kadar transhümanizm, osthümanizme nispetle felsefi yoğunluğu daha düşük bir hareket olarak görülse de hümanizm ve Aydınlanma ilkeleriyle doğrudan ilişkilendirilebilecek bir arka plana sahiptir. Bu bağlamda transhümanizm, Haraway’in siborg figürü ve Kurzweil’in tekillik (singularity) kuramında açıkça görüldüğü üzere, insanın ahlaki vasfı ve irade yetisiyle ilgili önemli kabuller içermektedir. Bu teorik kabuller, öngörüldüğü şekilde pratiğe geçme şansı bulduğunda, nesnelerin insanı da aşacak şekilde irade sahibi aktörler olarak ortaya çıkması uzak bir ihtimal olmayacaktır. Kanaatimizce, yapay zekâ güdümlü nesnelerin, kazandırılmış irade sayesinde bir özne gibi etkinlik göstermeye başlaması, insan iradesinin nesneleşmesinin başlangıcı olacaktır. Bu çalışmada posthümanizm ve transhümanizmde irade problemi eleştirel bir yaklaşımla tahlil edilecektir. Bu çerçevede öncelikle Batı düşüncesinde insan iradesini devre dışı bırakan teşebbüslere yöneltilen eleştiriler tespit edilecek; ardından bu iki akımın İslam düşüncesi bağlamında kritiği yapılacaktır.
| Yazar: | Mahsum AYTEPE |
| Sempozyum Başlığı: | Yapay Zekâ, Transhümanizm, Posthümanizm ve Din Uluslararası SemPozyum Bildiri Özet Kitabı |
| Yer: | Erzurum |
| Yayıncı: | Atatürk Üniversitesi Yayınları |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 49-50 |
| ISBN: | 978-625-7086-55-4 |
| URL: | https://ekitap.atauni.edu.tr |
