Seyyid Bey’in Hüsün Kubuh Anlayışı
Hüsün-kubuh meselesi kelam, İslam hukuku ve din felsefesinin önemli problemlerindendir. Kelamda insanın irade ve fiillerinin kendisi tarafından mı Allah tarafından mı yaratıldığı tartışmasıyla ilgilidir. İslam hukukunda hür bir insanın fiillerinde yaptığı eylemlerin sonuçlarından kendisinin sorumlu olması, mükâfat ve cezayla muamele görüp görmemesi ile ilgili bir tartışmadır. Din felsefesindeyse âlim, mutlak güç sahibi, adil ve irade…
İnsan İradesi ve Sorumluluğu Bağlamında Neocebrizm’in İddiaları
İslam inancına göre vahyin insanlara ulaşması ve onları sorumlu tutmasının en mühim ve birinci nedeni insanın akleden bir varlık olmasıdır. İnsan, hayvanlardan farklı olarak akıl ve şuur sayesinde mahiyet olarak imtiyaz kazanmıştır. Aklın ve şuurun gereği olarak davranışlarını seçebilmiş ve fiillerinde ihtiyar sahibi olmuştur. Tüm kutsal kitaplar ve dinler insanın iradeli ve mükellef varlık oluşu…
Hüseyin b. Hasan El-Hüseynî El-Halhâlî’nin Risâle Fî İsbâti’l-Vâcib Adlı Eserinin Tahkik Ve Tahlili
Bu çalışma Hüseyin b. Hasan el-Hüseynî el-Halhâlî’nin (ö. 1014/1605) Risâle fî İsbâti’l-vâcib adlı risalesini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada henüz literatürde bilinmeyen ve üzerine çalışma yapılmamış olan Hüseyin Halhâlî’nin bu risalesinin tahkikinin yapılarak İslam düşünce tarihi literatürüne kazandırılması hedeflenmiştir. Belirlenen bu hedefler doğrultusunda çalışma, müellifin hayatı, risalenin nüshaları ve risalenin müteallık olduğu problemleri kapsamaktadır. Halhâlî’nin Risâle fî…
Posthümanizm ve Transhümanizmde İrade Özgürlüğü Problemi
Hümanizmin tarihsel olarak gerilediği varsayımına dayanan, Aydınlanmacı aklın ve seküler bilimsel rasyonalitenin kendi kendini düzenleyen ve teleolojik olarak yapılandırılmış ilerlemeci fikrine karşı çıkan posthümanizm, insanı tarihsel olarak diğer yaşam formlarının üzerinde ve kontrolünde konumlandıran kültürel temsilleri, güç ilişkilerini ve söylemleri inceleyip eleştirir. Posthümanizm ayrıca insanların benzersiz yaratıklar olduğu fikrini içeren insan istisnacılığını ve insanların doğal…
Kur’an’ın Birey Vurgusu
Donatıldığı yetiler itibariyle “ahsen-i takvîm” olarak nitelendirilen insan, âlemdeki varlıklar içinde ayrı bir değere ve öneme sahiptir. İnsana verilen akıl, irade, kudret vb. yetiler onun sorumluluğunun da temel sebebidir. Zira Allah, insandan hayatı boyunca varlığınıgerçekleştirmesi yoluyla gerçek ve etkin bir özne olmasını istemektedir. İslam dini, insanın sahip olduğu bu gerçekliğe uygun olarak bireyi ve bireyselliği,…
IV. Yüzyıl İslâm Kelâmında İrade Hürriyeti Anlayışları: Tarihî Bağlamında Bâkıllânî’nin İnsan Fiilleri Teorisi
Kişilerin bireysel sorumluluğu İslâm kelâmında çok merkezî bir kavramdır. Ahlâkî sorumluluğun rasyonel temelleri, insanın fiilleri üzerinde bir şekilde kontrol sahibi olduğu ön şartına dayanmaktadır. Bu nedenle insanın fiillerini kendisinin belirlemesini (self-determination) yeteri kadar tutarlı düzeyde açıklayan eylem teorileri oluşturmak, kelâmcıların temel ilgi alanlarından olmuştur. Bu makale, Bâkıllânî’nin insan fiilleri hakkındaki görüşlerini incelemektedir ve onun düşüncesini…
Hacı Hasanzâde’nin Mukaddimât-ı Erbaa Hâşiyesinin Tahlili
Makalede Hacı Hasanzâde’nin (öl. 911/1505-1506) Hâşiye ‘alâ mukaddimâti’l –erbaa adlı eseri değerlendirilecektir. Eserin ana konusu hüsün-kubuh ve insan fiilleridir. Hüsün-kubuh meselesi Tanrı, insan, fiil ve değerler alanıyla ilgilidir. İnsan fiilleri ise Tanrı-insan irtibatı ile bağlantılıdır. Tanrı, insan ve ahlâkî değerleri bir mesele olarak tartışmak, düşünce sisteminin tamamı ile yakından alakalıdır. Meseleler Eş‘arî-Mu‘tezile ve Mâtürîdî düşünce…