Molla Halil es-Siirdî’nin İmamet/Hilafet Anlayışı
İslam Tarihi’nin başlangıcından itibaren “İmam”, kendisine uyulan, örnek kabul edilen kişi anlamlarında, cemaate namaz kıldıran kimseler için kullanılmış bir kavram olmuştur. Bunun yanında, zamanla siyasi içerik kazanmış ve “halife” ile eş anlamlı olarak, toplumun başında bulunup onları sevk ve idare eden kimseler için de kullanılmıştır. Molla Halil al-Siirdî, 1750-1843 yılları arasında yaşamış, düşünceleriyle yaşadığı devrin…
İman ve Bilgi İlişkisi Üzerine Bir Eleştiri
Çağdaş dönemde pek çok kelâm eserinde iman ve bilgi arasında ilişki kurulması neredeyse sıradan bir durum haline gelmiştir. Pek çok araştırmacının iki kavram arasında bir şekilde olumlu bir diyalektiğin önünü açmayı amaçladığı söylenebilir. Bu sayede bilgiden imana, imandan bilgiye giden âdeta stabilize bir yol açılmış sayılır. Böylece bilgi ve düşünce temeline oturan iman tahkîkî iman…
Kelam’da Salah–Aslah Tartışmaları
Bu çalışmanın amacı Mu’tezile’nin ‘maslahat’ teorisinin incelenmesidir. Bu teori ‘aslah’ teorisi olarak bilinir. Fakat biz, onların ‘salah’ ve ‘aslah’ kav-ramlarına ayrı ayrı yer vermeleri sebebiyle konuya ilişkin doğru çatı kavra-mın, ‘maslahat’ olduğunu düşünüyoruz. Dolayısıyla Mu’tezile’nin salah ve aslah kavramlarına yaklaşımı bir bütün olarak ‘maslahat’ teorisi şeklinde ele alınmaya daha uygundur. Muhalif ekollerin salah-aslah teorisine yöneltmiş…
Gazzâlî’nin Allah’ın Sıfatları Teorisi
Bu çalışma Ebu Hamid Gazzâlî‘nin ilâhî sıfatlar konusunda görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu konu temelde tanrı-âlem ilişkisine dairdir. Dolayısıyla çalışma Gazzâlî’nin hem ilâhî sıfatlar konusundaki görüşlerini ortaya koyar. Gazzâlî, İslami ilimlerin hemen her alanında eser veren üretken bir XII. Yüzyıl âlimidir. O bilinirliği oranında da hem çağdaşlarını hem de sonraki yüzyılları etkilemiştir. Eser şemasına bakıldığında,…
Gazzâlî’de Ruhun Tabiatı Tartışması: Maddi mi Gayri Maddi mi?
İslam dünyasında oldukça etkili isimlerden biri olan Gazzâlî’nin düşünceleri, birçok konuda oldukça muğlaktır. Onun görüşlerini tespit etmedeki zorluk, genel olarak, Gazzâlî’nin eserleri arasında gözlemlenen farklılıklardan kaynaklanır. Bu farklılıklar, yalnızca üslupla alakalı olmayıp zaman zaman Gazzâlî’nin birbiriyle çelişen görüşleri savunması şeklinde de tezahür etmektedir. Ruhun tabiatı meselesi de bunlardan biridir. Gazzâlî, farklı eserleri karşılaştırıldığında, ruhun tabiatı…
Sa´düddîn Teftezânî’ye Göre Şefaatin İmkân ve Keyfiyeti
Şefaat inancı, tüm dinlerin ebedî saadet ve kurtuluşa erme fikriyle yakından ilişkilidir. Gerçek ve ebedî mutluluğun ahirette olacağını öğreten bu dinlerde şefaat, daha ziyade ahiretle irtibatlandırılmaktadır. Yahudilik ve Hıristiyanlık’ta kendilerine özgü farklı görünümleriyle birlikte var olan bu inanç, Kur’ân’ın ilk muhatapları olan Câhiliye dönemi Arapların da inanç dünyasını şekillendiren bir konu olmuştur. Bu anlamda her…
Hüsün-Kubuh Bağlamında Kelâm’ın Ahlâk Kuramları
Kelâm ilminin temel araştırma sahası: Varlık, bilgi ve ahlâktır. Tanrı-evren, Tanrı-insan, insan-doğa ve diğer canlılar ve insan-insan irtibatı bu bağlamda önemlidir. Anılan irtibatları tesis etmek, hüsün-kubuh meselesini çözümleye bağlıdır. Hüsün-kubuh sorunu; ahlâkın kökenini ve mahiyetini incelemektedir. Ahlâkın temelinde öznenin iradeli ve özgür eylemleri vardır. İradenin eylem ile ilişkisi kurularak değerler araştırma alanına alınmalıdır. Değerlere köken…
İbnü’l-Arabî’nin Kelam Eleştirisi
İbnü’l-Arabî’nin kelam ilmine bakışı genel anlamda menfidir. İbnü’l-Arabî’de bu bakışı şekillendiren ve belirleyen husus ise insanın hakikatle olan ilişkisidir. Sûfî kimliğiyle öne çıkan İbnü’l-Arabî’nin kelam eleştirisini belirleyen zemin de doğal olarak kendine özgü bir teoriyle beslediği bu tasavvufî zemindir. Ona göre insan hakikat yoluna ancak hâl, keşf ve müşâhede gibi yollarla, Allah tarafından (ledün) kendisine…
Hadis ve Kelam İlimleri Açısından Müşrik Çocuklarının Ahiretteki Durumları II -Cehennem ve Tevakkuf Görüşleri Özelinde-
Gayr-i müslim çocukların ahiretteki durumları noktasında sahih rivayetler arasındaki tenakuzlar sebebiyle İslam literatüründe çok farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Buna karşın onların, cennette ya da cehennemde olacaklarını söyleyen eğilimler ile tevakkuf yaklaşımı etrafında bir kümelenme olduğu da söylenebilir. Bu bağlamda çalışmada konuya dair malumatın fazlalığı sebebiyle cehennem ve tevakkuf görüşü üzerinden bir sınırlandırmada bulunulmuştur. Konunun daha…
Kelam Geleneğinde Efalu’l- İbâd İle İlişkili Teoriler
İslam kelam geleneğinde efal-i ibâd olarak kavramsallaştırılan insan fiillerinin dini statüsü konusunda, farklı yaklaşımlar ortaya konulmuştur. Farklı mezheplerin insanın eylemlerine ilişkin yorumları, onların teolojik kabullerine göre insanın statüsünü de belirler. Söz konusu ekollere göre, teolojik bağlamda insan nedir(?) sorusuna karşılık gelen anlayışları, onların insan fiillerine ilişkin bu yargılarının bir sonucudur. Efal-i ibâd ile bağlantılı İslam…