Tezler

Cumhuriyet dönemi din-bilgi-inanç anlayışı Diyanet İşleri Başkanlığı ve Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi yayınları örneği (1924-1964)

Çalışmamız, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi yayınları çerçevesinde dönemdeki âlim ve mütefekkirlerin din, bilgi ve inanç meselelerine yaklaşım şekillerini ele almaktadır. Zaman olarak 1924 ile 1964 arasındaki dönemi kapsayan çalışmanın başlangıç tarihi olarak belirlenen 1924, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kuruluşuyla birlikte önemli birçok değişikliğin yapıldığı bir tarihe işaret etmektedir. 1964 tarihi ise 1960’da…

Hz. Osman ve Hz. Ali dönemi olaylarının itikâdî mezheplerin doğuşuna etkileri

Müslümanlar Hz. Muhammed’in vefatından sonra devlet başkanı olarak kendilerine Hz. Ebû Bekir’i halife seçtiler. Hz. Ebû Bekir’in hilafete gelmesiyle İslâm tarihinde Hûlefa-i Raşidîn olarak adlandırılan dönem başladı. Hz. Osman, Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer’in hilafete geliş yönteminden farklı bir şekilde şûra ile üçüncü halife olarak seçildi. Hz. Osman’ın yaklaşık olarak 12 yıl süren halifelik…

Cüveynî’nin mu’tezile eleştirisi

Biz bu çalışmada İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin İslâm düşüncesindeki yerini ve kelâm ilmindeki konumunu, Mu’tezile’nin beş esası ile Eş’arî’nin kelâm metodunu açıkladıktan sonra ma’dûm, şefaat, salâh, rü’yetullah ve ahvâl kavramlarının mahiyetlerini, İslâm mezheplerinin akılcı kanadı olan Mu’tezile’nin bu kavramlara yüklediği anlamları, bu konulara eserlerinde geniş bir şekilde yer veren Cüveynî’nin bakışını ve Mu’tezile’ye yönelttiği eleştirileri incelemeye çalıştık….

Ehl-i sünnet, Şia ve Mu’tezile’ye göre peygamberlerin ismeti

Peygamberlerin İsmeti konusu günümüzde belki de her zamankinden çok daha önemlidir. Çünkü özelde gençler ve genelde bütün insanlar, birçok iletişim aracı vasıtasıyla, aklın, vicdanın, ahlakın, dinin kabul etmeyeceği peygamberlerin ismetiyle çelişen bir takım yanlış ve uydurma konular duymaktadırlar. Elbette bu tür konuları ya cahil ya da garazlı şahıslar söylemektedirler. Bu yüzden, gençlerimiz ve insanlarımız, peygamberlerden…

İbn Mutahhar el-Hillî ve Şiî düşüncedeki yeri

İbn Mutahhar el-Hillî İlhanlı Devleti’nin Bağdat’ı düşürerek Abbâsî Devleti’ne son verdiği bir zaman diliminde yaşamıştır. Olcaytu ile kurduğu yakın ilişki sayesinde düşüncelerini geniş çevrelere ulaştırmayı başarmıştır. Düşüncelerinin Sünnî çevrelerde yankı uyandırması İbn Teymiyye’nin tepkisine neden olmuştur. Şiî ve Sünnî hocalardan eğitim alan Hillî en çok Nasîruddîn et-Tûsî’den etkilenmiştir. Onun Usûlî yönünün gelişmesinde Tûsî’nin payı büyüktür….

Kelâm ilminde terâdüf

Bu çalışmada esasen bir dil problemi olan terâdüf konusu kelâm ilmi açısından ele alınmıştır. Kelâm alanında bu konuda herhangi bir çalışmanın yapılmamış olması, böyle bir araştırmayı gerekli kıldığı açıktır. Konuyu temellendirmek ve tarihsel boyutunu görmek için Arap dilcileri tarafından meseleye nasıl yaklaşıldığını ortaya koymak önemlidir. Bu nedenle araştırmada terâdüf kavramının lügavi ve terim anlamları, tarihte…

Klasik dönem Mâtürîdî kelâmında duyum ve duyulurlar

Filozofların psikoloji, fizyoloji ve epistemoloji bahisleri altında ele aldığı duyular ve duyulur nesnelere dair meseleler, Klasik dönem Mâtürîdî kelâmında çoğunlukla bilgi ve varlık anlayışına ilişkin problemler etrafında tartışılagelmiştir. İlkçağ ve İslam filozofları duyumsamayı temelde nefsin hareketi veya kuvvesi kabul etmiş olsalar da nihayetinde bu yetiyi ruh ve bedenin ortak fiili olarak görmüşlerdir. Bu düalist duyu…

Ebu’l-Muîn En-Nesefî’nin Tebsıratü’l-Edille adlı eserinde Mu’tezile’ye yönelttiği eleştiriler(Allah’ın sıfatlarının ispatı Örneği)

Allah’ın sıfatlarının mahiyeti, İslâm tarihinin henüz ilk yüzyılında tartışma konusu yapılmaya başlanmıştır. Allah’ın sıfatlarının tartışma zeminine çekilmesi, yöneticilerin adil olmayan icraatlarından duyulan hoşnutsuzlukların itikat zemininde anlamlandırılmaya ve çözülmeye çalışılması neticesinde gerçekleşmiştir. Mu’tezile Allah’ın sıfatlarının, O’nun zatından bağımsız birer varlık olmalarını, O’nun ulûhiyetine halel geleceğinden sakınmak maksadıyla, aslî ilkelerinden biri olan tevhîd ilkesi kapsamında reddetmektedir. Ehl-i…

Ortaya çıkışları, inançları ve Yemen siyasetine etkileri açısından Hûsîler

Bu tez çalışmasında 2014 yılında Yemen’de darbe yaparak yönetimi ele geçiren Hûsî hareketinin ortaya çıkışı, inançları ve Yemen siyasetine etkileri ele alınmıştır. Tezin amacı, Hûsî örneğinden yola çıkarak mezhepsel farklılıkların bir ülkenin siyasi, sosyal ve ekonomik hayatına etkilerini ortaya koymaktır. Özelde Yemen, genelde ise Ortadoğu’nun diğer ülkelerinde yönetimden çarşı-pazara varıncaya dek, toplumu en çok etkileyen…

Hatîbzâde’nin kelâm ve ru’yetullah’a dair görüşleri (Risâle fi’l-kelâm ve’r-ru’ye isimli risâlesi bağlamında)

Osmanlı düşüncesinin en önemli isimlerinden biri olan Hatîbzâde Muhyiddin Mehmed Efendi (ö. 901/1496) fıkıh, tefsir gibi temel İslâm bilimlerinde bazı eserler kaleme almasına rağmen onun tebarüz ettiği en önemli alan ilm-i kelâmdır. Keskin zekâsı ve eleştirel kişiliği ile bilinen Hatîbzâde, tezde incelemesini yaptığımız kelâm ve ru’yetullah risâlesinde de bu özellikleri ile öne çıkmaktadır. Büyük ölçüde…