Tezler

Mu’tezile’de Allah-insan ilişkisi: Kâdî Abdülcebbâr örneği

Bu çalışmada, son dönem Mu’tezilesi’nin en meşhur ve en velûd mütekellimi olan Kâdî Abdülcebbâr örneği üzerinden onun Mu’tezilî düşünce sisteminde Allah-insan ilişkisini ele alışının temel dinamikleri tespit edilmiş ve değerlendirilmeye tabii tutulmuştur. Ayrıca onun Allah-insan ilişkisine yaklaşımından hareketle, Mu’tezile’nin düşünce yapısı daha yakından incelenip, bu mezhep hakkında daha tutarlı, bilimsel ve sağlam bir bakış elde…

Cürcânî’nin Şerhu’l-Mevâkıf adlı eserinde bilgi-iman ilişkisi

Bu çalışmada h.8/m.15 yüzyılda yaşayan, Eş’arî kelam ekolünün önemli temsilcisi Seyyid Şerif Cürcânî’nin Şerhu’l-Mevakıf adlı eserinde bilgi ile iman arasındaki ilişki ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Çalışmamız, giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin konusu, amacı, yöntemi, kaynakları ele alınmıştır. Birinci bölümde çalışmamızın temel kavramları olan bilgi ve iman kavramları üzerinde durulmuştur. Öncelikli olarak Cürcânî’ye gelinceye…

Zenci isyanındaki mezhebi unsurlar (255-270/869-883)

Abbasi iktidarı, İslam tarihinin diğer iktidarlarına göre uzun bir zaman dilimini oluşturduğundan dolayı siyasi, askeri, dini, sosyal, iktisadi ve kültürel sahalarda İslam toplumunun tarihsel tecrübesi bakımından önemli bir yere sahiptir. Aynı şekilde Abbasilerin iktidarda olduğu bu zaman dilimi içerisinde toplumu ve hilafeti etkileyen pek çok önemli hadise meydana gelmiştir. Bunlardan bir tanesi Abbasilerde önemli bir…

Risâle fî Tahkîkı Ziyâdeti’s-sıfât, Sıbğatullah Efendi el-haydarî

Bu çalışma, Sıbğatullah Efendi el-Haydarî’nin hayatı, yaşadığı dönem ve ona ait ‘Risâle fî Tahkîki Ziyâdeti’s-sıfât’ (Sıfatların zaitliği meselesinin tahkiki risalesi) isimli yazma eserin inceleme ve tahkikini içermektedir. Bu çalışmada tümevarım ve analiz yöntemi tercih edilmiştir. Haydârî bu risaleyi dönemin Irak valisi Ahmed Paşa’nın talebi üzerine kaleme almıştır. Eser Teztazânî’nin ‘Akâid’ ve ‘Makâsıd’ isimli eserlerinde ele…

Osmanlı döneminde Firavun’un imanı meselesi,literatürü ve Kutbüddînzâde el-İznîkî’nin (Ö.885/1480) risalesi

Kur’an, Hz. Musa’ya ve inananlara karşı büyük bir mücadele veren Firavun’un bir mucize olarak yarılan Kızıldeniz’i geçen Hz. Mûsa önderliğindeki İsrailoğullarının peşinden gittiğini ancak daha sonra kapanan suların altında kaldığını ve tam canını teslim edeceği sırada ‘İsrailoğullarının inandığı Tanrı’ya inanıp Müslümanlardan olduğunu’ ifade ettiğini haber verir. Ancak arkasından “Şimdi mi! Halbuki daha önce isyan etmiş…

Ahmed Bîcan’ın Envârü’l-Âşıkīn eserininin kelâmi yönden incelenmesi

Bu çalışma üç ana bölümden oluşmakta olup temelde Ahmed Bîcan’ın Envârü’l-âşıkīn adlı eserinin itikadî konularının kelâmî yönden incelenmesini hedeflemektedir. Bu doğrultuda ilk bölümde Ahmed Bîcân’ın hayatı, ailesi, yaşadığı dönem ve diğer eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Bîcan’ın bilgi ve varlık anlayışı ortaya konmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise kelâm ilminin usûl-i selâse başlıklandırması ile eserin…

İşrâkî düşüncede kötülük problemi

İşrâkîlik; Arapça kökenli bir kelime olan ve aydınlanmayı ifade eden işrâk kavramından hareketle bilginin kaynağının elde edilmesinde keşf, zevk ve hads metotlarını kullanarak irfân geleneğine bağlı kalanları ifade eden, Meşşâîlikten ayrı olan İslam düşünce ekolüne verilen isimdir. İslam felsefesi denildiğinde öncelikli olarak Fârâbî (ö. 339/950), İbn Sînâ (ö. 428/1037) ve İbn Rüşd (ö. 520/1126) gibi…

İslam mezhepleri tarihi alanında araştırma yapan Alman Oryantalistler ve eserleri

Batılı zihin dünyasının Doğu’yu anlama çabası olarak tanımlanan oryantalizm, kadim bir tarihe dayanarak günümüzde de varlığını sürdürmektedir. Avrupa’da İslam üzerine birçok akademik çalışma kaleme alınmıştır. XVIII. yüzyıldan başlayarak günümüze kadar gelen bu süreçte Almanya akademik alanda öncü bir konuma sahip olmuştur. Bu çalışma ile Almanya’da İslam mezhepleri üzerine yazılmış Almanca eserleri ve yayınları tespit etmeye…

Tekfir ideolojisinin kökenleri: Haricîlik örneği 

Bu çalışmada Haricîlerin tekfir anlayışı, ilk dönem ve son dönem kaynaklar taranarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın ilk kısmında tekfir tartışmasının doğmasına etki eden dini, siyasi ve sosyolojik faktörler ele alınmış, İslâm mezheplerinin küfür konusundaki fikirleri tespit edilip kısaca özetlenmiştir. Haricîlerin oluşumu, inanç esasları, kader, va’d ve vaîd, Kur’an telakkileri, emr-i bi’l-ma’ruf nehy-i ani’l-münker ve mürtekib-i…

Hatibzâde Muhyiddin Efendi’nin “Er-risâle fî kelâmillah ve rü’yetihî” adlı eserinin tahkîk ve tahlili

Çalışmamızda, Hatibzâde Kastamonî olarak bilinen Muhyiddin Efendi’nin “er-Risâle fi Kelâmillah ve Ru’yetihî” isimli eserinin tahkiki yapılmıştır. Yapmış oldu-ğumuz çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde yazarımızın hayatı, yaşadığı dönem, ilmi kişiliği, hocaları, talebeleri ve eserleri ele alınmıştır. İkinci bölümde tahkikini yapmış olduğumuz söz konusu eser hakkında daha detaylı bilgi-ler verilmiş, bu bağlamda eserin yazara aidiyeti, eserin…