Tezler

Bahâüddin el-Kazvînî’nin Sirâcü’l-ʻUkûl isimli eseri ve kelâmî görüşleri

Hicrî altıncı asırda yaşamış olan Bahâüddin el-Kazvînî pek çok ilim dalında eser telif etmiş çok yönlü bir âlimdir. Özellikle Arap dili, kıraat ve kelam ilmindeki yetkinliği başta çağdaşları olmak üzere birçok âlim tarafından dile getirilmiştir. Bu çalışmada onun kelam ilmi alanında telif etmiş olduğu Sirâcü’l-ʿuḳūl fî minhâci’l-uṣûl adlı eseri esas alınarak onun kelâmî görüşlerine yer…

Nusayriliğin alt kolları 

Nusayriler ve kolları özellikle son dönemlerde tartışılan konular arasında yer almaktadır. Bu çalışma Nusayri fırkalarına ve inançlarına ışık tutmaktadır. Bu çalışmanın birinci bölümünde, Nusayriyye’nin, fırkanın en önemli şahsiyetleri tarafında (Şüyuhüddin) tarafından kuruluş aşamaları ele alınmış, fırkaya verilen isimler ve o dönemdeki değişimi ile Hasîbî’nin mezhebin teorik çerçevesini oluşturma ve Nümîriyye ve İshâkıyye’nin Nusayriyye adı altında…

İmamiyye Şia’sına göre imamet

Bazı alanlarda yapılan çalışmalar, eksik veya yanlış olduğu için ihtiyaca cevap vermemesi bakımından yeniden ele alınması gerekebiliyor. Bunun farklı sebepleri vardır: Araştırılan konu herhangi bir mezhebin hassas konusu ise aynı hassasiyeti korumaya çalışarak doğru bir şekilde araştırılmalı ve açıklanmalıdır. Ayrıca, bir mezhebin görüşü ele alındığında farklı mezheplerin kaynaklarına da müracaat edilmeli ve taassuptan uzak bir…

Seyfeddin el-Âmidî’nin hudûs savunusu

Ankara Yıldırım BeyazıtSeyfeddin el-Âmidî kelâm, felsefe, mantık ve fıkıh gibi birçok disiplinde eserler vermiş, önemli bir felsefî kelâm dönemi düşünürüdür. Yaşadığı dönem itibariyle Âmidî’nin tanınıp anlaşılması, kelâm ilminin tarih içinde elde ettiği niteliklerin de anlaşılmasına katkı sağlayacağından düşünce tarihi açısından önem arz etmektedir. Müellifin içinde yaşadığı felsefî kelâm dönemi, kelâmda yoğunlukla felsefî meseleler üzerine tartışmaların…

Hatibzâde Muhyiddin Efendi’ye göre kelâmullah ve rü’yetullah meseleleri

Kelâm ve rü’yet konuları Kelâm ilminin teşekkülünden itibaren tartışılagelen konular içerisinde yer almıştır. Allah’ın kelâmı hakkındaki tartışmalar genellikle bu sıfatın keyfiyeti ve hâdis veya ezelî oluşu, kelâm-ı nefsî ve kelâm-ı lafzî ayrımı çerçevesinde cereyan ederken; rü’yet konusunda ise çoğunlukla Allah’ın ahirette veya dünyada görülüp görülmeyeceği, şayet görülecekse bunun keyfiyetinin nasıl olacağı gibi konular etrafında toplanmıştır….

Teftâzânî’de hüsün ve kubuh

Hüsün-kubuh, insanoğlunun zihnini meşgul eden, ontolojik, epistemolojik ve teklif bakımından pek çok sorunu barındıran bir meseledir. Eş’arî bir âlim olan Teftâzânî de eserlerinde hüsün-kubuh problemine yer vermiş ve dayandığı görüşün doğrulunu ortaya koymak için çeşitli deliller dile getirmiştir. Bu çalışmanın öncelikli amacı, Teftâzânî’nin hüsün-kubuh görüşlerini tespit etmektir. Bir giriş, üç ana bölüm ve sonuçtan oluşan…

Kâdî AbdülCebbar’ın kelâm sisteminde kalbin fiilleri

Günümüz psikolojisinde insanın davranışlarını açıklayan birden çok etmen üzerinde durulur. Oysa Kelâm disiplininde insanın davranışlarının dinî yönü ve karakteri üzerinde baskın bir biçimde yorumlar yapılır, hükümler verilir. Ancak özellikle ikinci yüzyılın ilk yarısından itibaren kelâm düşünürleri, davranışın ortaya çıkışında belirleyici olan diğer etkenleri de araştırma konusu haline getirip teolojik düşüncenin alanı ve sınırlarını genişletmişlerdir. Söz…

Mâlikî-selefî akîdesi: Muhammed b. Alevî el-Mâlikî örneği

Günümüz dünyasında İslâm âlemi bin dört yüz yıllık tarihinde müslümanların İslam’ı anlayış şekillerine paralel olarak birçok itikâdî ve fıkhî mezhebî kimlikler oluşturmuştur. İtikâdî ve fıkhî olarak ilk dönemden itibaren var olan mezhebî kimliklerden biri de Mâlikî-Selefîlik’tir. Günümüzde Selefî düşünce anlayışının genelini Hanbelî-Selefîlik oluşturmaktadır. Selefî bir itikâdî anlayışın amelî olarak bir diğer şekli de Mâlikî-Selefîlik olarak…

Alevî geleneğe mensup ocak ve gruplarda okunan dua, Gülbank ve tercümanlar

Alevî gelenek gerek ülkemizde gerekse dünyada önemli bir araştırma alanı olmuştur. Yapılan araştırmalar genellikle tarihsel süreç veya isimlendirme özelinde olmakla birlikte kültürel kimlik ve fikir dünyası özelinde nadiren çalışma yapılmıştır. Buradan hareketle geleneğe mensup ocak ve grup üyelerinin gündelik hayatı ve ibadet hayatının merkezi olan cemlerde büyük öneme sahip olan dua, gülbank ve tercümanlar, araştırılması…

İbâdî tefsir geleneğinde Usûl-i Hamse’nin yorumu -Teysîrü’t-Tefsîr örneği-

Mu’tezile inanç esasları, aynı isimle İbâdiyye inanç esasları arasında bulunmaktadır. İsmen olan bu benzerlik, söz konusu inanç esaslarına yüklenen anlamlar noktasında İbâdiyye ve Mu’tezile’nin görüşlerini ele almayı ve aralarındaki ilişkiyi ortaya koymayı gerektirmektedir. Bu çalışma, Mu’tezile ve İbâdiyye’nin isim benzerliği bulunan inanç esasları altında ele aldıkları kelâmî problemlere nasıl yaklaştıklarını ve hangi konularda hemfikir olduklarını…